Finalised( latest)
To online
اکسفورډ، اکتوبر ۲۰۱۲
زړه ژبپوهنه له زاړه طب سره يوځای
دوه نيم زرکلن تاريخ ته سپارل شوې ده
له رښتينې ژبپوهنې تر بېځايه لاسوهنې
د پښتوژبې او ادب په نامه د دوديزو متنپوهانو بې سروبوله تاويلې- ما ويلې، يا د څو زړو ختيځپوهانو له غټو غټو نومونو سره تاريخي- جغرا فيايي ډلبندۍ، شجرې او پرتلې بيا بيا راغبرگول، پر نوې ژبپوهنه، ادبپوهنه، تاريخ او توکمپوهنه ملنډې وهل دي!
هسې خو بشري تاريخ د نورو ناخوالو ترڅنگه د((نوي- زاړه)) ډېرې شخړې اوټکرې ترشا پرې اېښې ، خو له ټولنوټيز پلوه زموږ روسته پاتې ټبرنۍ ټولنه پکې له پېړ يو پېړيو نه تر اوسني انټرنېټي پېره همداسې ښکېل پاتې ده او همدايې د علمي- فرهنگي پاتېوالي له سترو لاملونو گڼل کېږي. خواشينوونکې لا داچې له همدغې نومهالې وسيلې څخه هم ددغو شخړو اوټکرونو لپاره کار اخېستل کېږي، کټ مټ، لکه ډبر پېري (عصرحجر) ترهگر يې چې د اور و وينو لپاره ترې اخلي!
داسې هم نه ده چې گوندې تاريخي او پرتليزه ژبپوهنه گړ سره له دود و موده و تلې، بلکې تر هممهالې سپڼيزې (تشريحي) ژبپوهنې روسته په دويمه پوړۍ کې راځي؛ هغه هم د ټوليزې نوې ژبپوهنې د څانگو په توگه له نويو آرونواو مېتود ونو سره چې تر هرڅه لومړی د دوه گونو ساينتېفيکو څانگو(فونالوجۍ او اېتېمالوجۍ)، او بيا آرپوهنې او لرغونپوهنې (اېتنالوجۍ او ارکيالوجۍ) او نورو ټولنيزو او ساينسي پوهنو په مرسته او همغږۍ تر څېړنې پلټنې لاندې نيول کېږي.
د همدې ټولمنلو څېړندود مېتادولوجۍ په مټ پښتو د هندو اروپايي، آريايي او بيا آرياني ژبو په تاريخي- جغرافيايي ډلبندۍ کې له لس پېنځلسو پاميري ژبو سره يوځای شمالختيزه ژبه زباد شوې چې گډه ((ساکي)) نيا يې له اوېستاسره په همدغه لرغونې آرياناوېجه کې له گډې غورې انا((آريک)) ژبې څخه رازېږېدلې او د پښتو مور په دويمه مخزېږدي(ق م) پېړۍ کې له شمالختيز(پامير و بلخه) سوېل- لويديځ( سيستان، غور، هېلمندوارغنداب...) ته رالېږدېدلې ده.(د پوره پوهاوي لپاره: زيار، پښتو اوپښتانه د ژبپوهنې په رڼاکې ۱۳۳۱- ۳۳۳مخ)
خواشينوونکې خو داده چې يوه بېنومه ليکوال د((دعوت)) اوبپاڼې له لارې په يوه خپره کړې لنډې تنگه انگرېزي ليکنه کې پښتو سوېل ختيزه ښوولې: ((Pashto is a member of the south-easternrn Iranian...))، خو سره له دې چې گران او منلي چلوونکي يې په غبرگون کې زماوېړه انگرېزي ليکنه له((North-eastern Aryanian...)) سمون سره ترڅنگه خپره هم کړه، هغه يې د پخوا په څېر هماغسې د ورته لړۍ په سر سرکې خوندي ساتلې ده!
يو نيم په پښتو ژبپوهنه کې د دوديزو ليکوالو په مخبېلگه خپله لاسوهنه په دې پلمه او سپسته روا بولي چې پښتو يې مورنۍ ژبه ده او بيا يې دا اپلتې چې: ((پښتو په ټولو پښتنو اړه لري،او يوازې د پلاني او بېستانکي ځانگړی مال خو نه دی...)) او زه د نوې ژبپوهنې داوه گير يې هم داسې ورغبرگوم: ((ځان و ځاندره (وجود) خو هم ستا خپل دي، نو ولې ډاکتر ته پکې د لاسوهنې اجازه ورکوې؟))
دوی لا تراوسه پر دې نه پوهېږي چې يوازې((ژبه)) نه،بلکې د((بشري پوهنو)) هره څانگه او خرانگه ځانته جلا څانگوال لري او هېڅوک ورته نه شي ويلای چې:
((ږيره زما او واک يې دملا؟))
کال دوه مخکې يوه بيا په ټوله پښتني ولوله کښلي ول: (( داچې وايي، پښتو پېنځزرکلنه او شپږزرکلنه ژبه ده، نو ولې ورته له(( تازه راپيداشوې)) پارسۍ سره برابر حق نه ورکول کېږي؟
هغه مهال، د همدغې خپل جهل او د بل زبېښاک زبېښلې ژبې پښتو آرپوهې (ريشه شناسۍ) دومره بوخت کړی وم چې ورغبرگه يې کړم: هرچا چې درته دا خبره په غوږ کې درڅڅولې ده، له همهغه وپوښته!
د کوټې له تکړه ليکوال او شاعر او زموږ د((يوې پښتو- کره پښتو)) غورځاوڼ او دنوې پښتو ژبپوهنې پليونی احسان اله کاکړه رانيولې، د چمن او کندهار تر فضل نصرت او نورالباري افغانمل پورې په هرډول ، خو خانز مان کاکړ او د ننگر هار ورته پښتو مين ودود پښتونځار له هغوگوتشمېر ځوانانو څخه دي چې له خپله انده ، لومړي له سانسکرېټ او دويم له پارسي سره پښتولغوي پرتله رابر ېښليک کړې وه او راسره يې ومنله چې که غواړي، له خپلې مورنۍ ژبې سره خپله مينه پر زباد ورسوي، د دغو ((فقه اللغو)) پرځای دې پښتو کمپېښې وييپا نگه او (و)گړنۍ ادبي پانگه راټوله کړي او که يې له ژبپو هنې سره لېوالتيا لري، د زده کړې لار دې يې ځانته هواره کاندې.
نور کملوستي او کمزده کړي لاڅه چې د بېلابېلو څانگو پوهان تر اوسه ژبپوهنه د يوې خپلواکې پوهنې په توگه نه پېژني او سوچ کوي چې په ژبنيو سکالوو او مسأ لو کې هر زده کړه وال او ليکوال لاس و گوتې او قلم وهلای شي؛ ادب و ژبه او اد يبان او ژبپوهان خو گړسره نه جلاکېدونکي انگېري. هو که نوې تيوريکي ادبپو هنه يې لوستی وای، هرو مرو به يې له نوې ژبپوهنې سره پر توپير هم پوه شوي وای.
د بېلگې په توگه يوه کانپوه (مينر الوجېست) پوهنمل راته د ۷۵ يمې کاليزې په پلمه راليکلي ول: په کارده، له نورو ژبپوهانو(!)، ليکوالواو اديبانو سره خپلې خبرې شريکې کړم اويوې گډې پرېکړې او هوکړې ته ورسره ورسېږم؛ خو ځانته نه وايي چې ولې خپلې څانگيزې څېړنې شننې او ارزونې له ما او نورو سره نه شر يکوي، که يوازې يې له نورو کانپوهانوسره شريکوي ، نو ماته دې هم خپل همڅا نگي(ژبپوهان) را پرگوته کاندې!!؟
په هره توگه، د زړې او نوې ژبپوهنې ترمنځ توپير او واټن همدومره اټکلولای شو، لکه د زاړه دوديز طب- له څو لنډو تنگو ماويليو تا ويليو او لوښيو لرگيو، درو درملو او ټوټکو سره- اونوي طب ترمنځ له دادومره هېښنده او پرلپسې تيوريکي او تخنيکي پرمختگ، بريو او برياوو سره. په ټوله کې د داسې پېښاووانو د نا پوهۍ همدا دليل بس دی، چې نه پوهېږي، ((ژبپوهنه)) يوه ټولمنلې خپلواکه ((پو هنه)) او هغه هم نيمه سا ينتيفيکه او ان، لکه پخپله ژبه، يونيورسله پوهنه ده!
نوې ژبپوهنه تر بلې هرې بشري او ټولنيزې پوهنې پرلپسې د ساينتېفکيوالي پر لوري گامونه اخلي. تردې چې زماغوندې نيم پېړييز پليونی ورپسې رسېدای نه شي. زه پر خپل وارله هرې نوې ليدتوگې سره دېته اړوځم چې کال وړاندې ليکنه څېړنه ورسره کره او عياره کړم. همدا لامل دی چې تر وسې وسې اړوندکتابونه، له پښو يې(گرامره) نيو لې تر پښتو او پښتنو تاريخه له نويو نويو زياتونو او کرونو سره بيا بيا چاپ ته سپارم.
داسې هم نه ده چې تاريخي- پرتليزه يا ناهممهالې(دايکرونيکي) ژبپوهنه گړسره له دود و موده لوېدلی، بلکې له ټوليزې ژبپوهنې سره داهم نوې شوې چې يوه بېلگه يې آرپوهه(اېتېمولوجي) ده. په دې ډول پکارده، د پالوال د((نوی پخوانی تاريخ)) غوندې له هرې څېړنې سره يې((نوی)) ستاينوم هم ورمختاړی کړو.
خو آفرين دې پر پېښاووانو او اما تورانو شي چې ژبنی ساينس يې څومره اسان و ساده انگېرلی دی!
د ځوان رسنوال او سياستوال هميم جلالزي په خبره، موږ پښتانه تر نوښته پېښې ډېرې کوو او همدا لامل دی چې د اند وژوندپه هره سيالۍکې روسته پاتې يو
دا په دې مانا ده، د دې پرځای چې پخپله يوڅه زده کړو او يوه علمې-فني څانگه راخپله کړو، يو د بل پېښې لاڅه چې د پېښو پېښې کوو او په وچ زور يو دبل څا نگه رابلوسو(غصبوو) او ان تر داوو دنگلو او تربگنيو يې رسوو!!؟
د دې لپاره چې د سکالو په تړاو مو د نوي پښتني فرهنگ مينه والو او بيا د روښا ندي ځوان کمپيوټري پښت مخې ته يو روښانه انځور اېښی وي، لومړی به زړې ژبنۍ او اد بي ليکنې څېړنې او پېښاووان او بيا ((نوې ژبپوهنه)) اواماتوران تر يوې ځغلندې کتنې لاندې ونيسو.
اماتوري او پېښې په هره بشري او ټولنيزه پوهنه( متنپوهنه، تاريخ، فلسفه، لر غونپوهنه، ارواپوهنه، نژاد پو هنه، ادبپوهنه...) کې څه ناڅه کېدای شي، خو په نوې ژبپوهنه کې له سېستماتيکو او تيوريکو زده کړو پرته بېځايه او ناشونې ده. په زړه دوديزه ژبپو هنه اوبيا پښويه کې اماتوري په دې اسانه وه چې له يونانيا نو او روميانورا نيو لې تر عربانو او بيا پارسيوانو او پښتنو پورې گردو زيا تره له فلسفي، ديني، او ادبي... متونو سره اخښلې را خښلې وه، په بله وينا، هغه متنو نه يې ژبه انگېرلې او څېړنه شننه (متنپوهنه) يې ژبپوهنه او يا پښويه.
په هره توگه،اروپاييانو له هماغې زړې دوديزې يوناني- رومي اندتوگې سره په نولسمه پېړۍ کې، د زړو ختيزو ژبو، په تېره بيا (اوېستا، ساکي، زړې پارسي، سانسکر ېت) اوبيا يې د پښتو په گډون د وسمهالو هندي او آرياني ژبوله څېړنو پلټنو سره د يوې رښتينې پوهنې په توگه دنوې ژبپوهنې تر پيلامې پورې(( ژبپو هنه)) په دې مانا پېژندله چې د بېلابېلو خپلوانو اونا خپلوانو ژبو تاريخي- جغرا فيايي ډلبند ۍ، شجرې، ياد((فقه اللغې)) په نامه هسي د وييونو پر تلې، هغه هم زياتره په دې موخه چې هريو خپله ژبه ترټولو لر غو نې وښيي او ورسره ورسره يې د نورو ژبو مور و نيا!
خو له بده مرغه ، سره له دې چې د ژبپوهنې په نامه اروپايانو د نولسمې پېړۍ هغه زړو تاريخي- پرتليزو ژبنيو څېړنو ته نور پايټکی اېښی وو، نوې او بيا هممهالې، ساينکرونيکي يا سپڼيزې (تشريحي)، ژبپوهنه يې ورځايناستې کړې وه، پارسيوانانو او دهغو په سيالۍ پښتنو د شلمې پېړۍ په درېيمه او څلورمه لسيزه کې په لا مسخه بڼه له سره راپيل کړې او پنډ و پېړ کتابونه يې ځنې جوړ کړل.
په دغه لړکې زموږ پېښاووانوته د استاد حبيبي ۶۵ کلن پخوانی کتاب((د پښتو ادبياتو تاريخ)) د پښتنومنلي ((نيم قرآن)) هومره سپېڅلی(مقدس) برېښي؛ ځکه چې پښتنو تر هغه مهاله همدا نيم منلی وو او بيا چې د تر اسلام ، په بله وينا، د دغه اسماني کتاب تر نزول مخکې زمانه رانغاړي.
استاد له خپلو نژدې ايراني تربورانو سره په سيالۍ او دفاعي دريځ کې چې د جرمني او اېټاليايي فا شېزم تر اغېز لاندې يې له موږ او نورو سره گډ تاريخي نوم((ايران〉اريان)) د ((پارس)) ځايناستی کړی وو او هماغه د نولسمې پېړۍ تا ريخي- پرتليزه ژبپوهنه يې واره يې انگېرلې وه.
هغه تر هرڅه له مخه د بهرنيو چارو او پوهنې وزير سردار محمدنعيم په سپارښتنه اوهڅونه پر خپل وار د پښتو ژبې اوادب په دغه گډوله اثرکې ټول زور پردې اچو لی چې د پښتو لر غونوالی تر زاړه آريايي پېره ورسوي، له دويم يا درېيم لا سه گوتو ته ور غلي درې نيم زرکلن ويدي سرودونه او همداسې لږو ډېر اوېستا يي متنونه يې هم پکې په وچ زور را((پښتو)) کړي دي. په راروسته چاپونوکې يې ور باندې لاد هخامنشي پېر دوه نيم زرکلن زوړ پارسي ((بېستون)) ډبر ليک او داسې نورې ماويلې تاويلې ورسرباري کړې دي.
په ترڅ ترڅ کې يې د ختيځپوهانو نومونه له دورن، الفنسټون او راورټي رانيولې تر بېليو، لاريمر او بيا د نوې ژبپوهنې په رڼاکې د دارمستېتر، گايگر او استاد مورگنستيرن نومونه راکتار کړي دي ــ گايگر يې هم((جايگر)) کښلی، او له دې نا خبر چې د المانانو په ځيگرکې/ ج/ نشته او جرمني نوم هم پرې نورو اېښی دی. همداسې يې د انگرېزي نومونو په پېښو هر نوم غبرگژبيزول هم درواخله، لکه الما ني- روسي دورن پر(ډورن)، فرانسي دارمستېتر پر(ډارمسټېټر)، نارويژي گيورگ مورگنستيرن بيا له(گ- ج) سره پر(جورج مورگنسټرن) اړول او نورې ورته ليکدو دي تېروتنې.
په دې لړکې استاد د ايراني تربورانو تر اغېز لاندې، د لرغونپالنې، يا د تږي په خبره د((قدامت پسندۍ)) په موخه زياتره د هماغه زاړه پېرختيځپوهانو ليدتوگې داسې پرکار اچو لې چې په مټ يې تر هر څه له مخه پر نورو تار يخي- جغرافيايي وړاند ېوالی او لوړوالی (هژموني) رازباد کړي اوسي، لکه د جکسن اوگريرسن له خوا د هېرودت (پکت، پکتو يس) يا هندي پکهت له پښتو او پښتون سره تړل. او بيا د هندي- آرياني دوه گونو آريا يي څانگو تر منځ پښتو يوه(( خپلواکه)) ژبه يا ((څانگه) راپېژندل!
پر (۱۳۵۴ل) کال دکابل په نړيوال پښتو څېړنغونډه( سېمينار) کې چې استاد مور گنستيرن، کيفر، مکنزي، فرديناند، بلاند....زما پېنځه اويا مخيزه ليکنه، له انگر ېزي لنډيز سره، راوستايله او ويې ويل:
((موږ همدومره وکړای شول، دغه يو ځوان درته په نوې ژبپو هنه او آريا نپوهنه کې دروروزو، نوره نو، ستاسې خوښه چې زغملای يې شئ، که نه!))
د ژبو او ادبياتو پوهنځي او د پوهنتون د نورو ټولنيزو پوهنو اکا دېميکو او بيا ځوانو استادانو او شاگردانو پرلپسې چکچکو پر زړو استاد انو سور اور بل کړ، په داسې اکر کې چې مولانا خادم له څو هماندو سره له غونډې ووت، نور، لکه استاد رشاد او يو نيم بل د لوی استاد له دې منطقي غبرگون سره پاتې شول :
((موږ پښتو ژبه، ادب و فرهنگ تر دې ځايه راورسول، نور ځوان پښت پوه سه او نوي علمي زده کړي او تجربې يي!))
د ډېرې نهيلۍ او خواشينۍ خبره ده، دهماغه ياد شوي نړيوال سېمينار چې استاد تر خپلې مړينې درې کاله وړاندې د پښتو ژبپوهنې د شپېته کلنو برياوو، نه زموږ د پوهنځي استادانو او شاگردانو څه گټه واخېسته او نه د پښتوټولنې کوم غړي، راروسته همدومره پته ولگېده چې له ما پرته د نورو پوهنځيواوڅانگو ځينو استا دانو، لکه داقتصادپوهنځي استاد دوکتور سرزمين کيمور او د تاريخ او ښوو نې روزنې پوهنځيو له استا دانو څخه پوهندوی جلا الدين صد يقي او بيا پوهنو ال حسن ضمير ساپي او پوهيالي اشرف غني احمدزي د ژباړونکيو په توگه د څېړ نغونډې د وينا وو په لړکې داستاد د هغې آرانگرېزي متن له پښتو او پارسي ژبا ړو سره هم تر خپلو کتابتونو رسولی وو.
۱ ــ د زړې ژبپوهنې پېښاووان
دا ډله د نوې ژبپوهنې د اماتورانو پرخلاف، د دې پرځای چې لږ تر لږه د ژبې او ژبپوهنې په تړاو نويو (لوست-) کتابونو، ليکنو څېړنو ته مخه وکړي او يو څه ټو ليز جاج يې وا خلي، کټ مټ، لکه د زا ړه طب په څېر د يادشوويو زړو ببولالو هو
بهو پېښې کوي. داځکه چې همدا ورته اسان او د سهنې (هضم) وړ برېښي، او ور سره ورسره يې د نورو نړيوالو او بيا نژدې تربورانو پر وړ اندې يو راز ((يهودي وزمه)) ژب- توکميزه لوړتيايي (هژموني)، ښاڅ و غرور هم ور په برخه کوي!
ښايي يونيم به داپلمه رامخته کړي چې په ښوونځي يا پوهنځي کې يې د پښتو ژبې او ادب په نامه د دوديزو پوهانو درسي کتابونه لوستي، او راروسته يې هم له خپلې مورنۍ ژبې او ادب سره د مينې لېوالتيا له مخې هغه کتابونه اوخورې ورې ليکنې څېړ نې په پام کې نيولې دي. خو دا پلمه يې تر گناه بتره او نا بښل کېدونکې ده چې بيا پرې له سره شخوند وهي. هماغسې يې هو بهو را راغبرگوي او ځانښوونه او ((فضل فروشي)) پرې کوي، او هغه هم د اوسنيو ارتو بيرتو الکتر و نيکي رسنيو له لارې چې تنرونه يې ورځ پر ورځ تودېږي او هر لو ستی او نيم لو ستی پکې خپلې ډوډۍ په اسانه ورتپلای شي!
لا ځينې پکې پر هغو رسنيزو ليکنو بسنه نه راوړي او خبره تر کتاب او کتابو هم رسوي چې څوک ورته ونه وايي: ((بې کتابه يې!))
په تېره بيا، له يوولسو کلو راهيسې چې اتلانتيک شمالي ټلواله زموږ د شمالي ټلوالې په مرسته پر سوېلي پښتني سيمو ور يرغاللي، په اروپا او امريکاکې د اماتورانو تر څنگ لږوډېر پېښاووان هم د پښتو کورسو داستادۍ جوگه شوي دي. خو کاشکې يې د اما تورانو هومره د نوې ژبپوهنې او بيا پښتوژبپوهنې په اړه کتاب نيم ته هم مخه کړې اوسي او همدومره يو ټوليز جاج يې ترې اخېستی وي چې تر دغه منځ رښتيا هم د زاړه او نوي طب هومره لوی واټن رامنځته شوی دی!
هسې خو بې له هغې هم، د جلاوطنۍ او بيالويديځ مېشتۍ په شل دېرشکلن بهير کې يو شمېر زده کړه وال پښتانه بېلابېلو لاملو او ورسره ورسره اقتصادي انگېزو پښتوژبپوهنې ته راڅکولي چې چېرې کوم يو نيم يې په ښوونځي يا پوهنځي کې دوديزه پښويه يا يې ادب تاريخ لوستی: (۱) د کوربه ژبې زده کړه،(۲) د مورنۍ ژبې په توگه پښتنو کوشنيانو ته پښتو ښوونه او(۳) ، لکه چې يادونه وشوه د افغانستان له نيواک سره د ناټو په غړو هېوادو کې پوځيانو ته پښتو ښوونه. پا يله يې دا چې هر يو له خپلې هڅې وسې سره د اړوندو بېلگو پښتولوستليکی، ژبښود(خودآموز)، سيند، سيندگی يا تش په نامه (پښويه (گرامر) وليکي او وړيا پروړيايې چاپ ته وسپاري.
نور نيملوستي او کملوستي پېښاووان ( لکه ډاکترنعيم، جنرال ماڼو، مومند،...) په هره توگه په دومره يادونه نه ارزي، خو د بېلابېلو لوړو زده کړو ماسترانو او ډاکترانو يادونه په دې اړينه بولو چې هغه نور ورته پېښو، په نورو ټکو، د پېښو پېښوته را لمسوي. شل کاله وړاندې چې ماد پېښور پو هنتون د پښتو څانگې ماستري او ډاکتري نوماندانو ته د نوې پښتو ژبپوهنې لکچر نيم ورکاوه، اروا ښادافضل رضأ په ټوکو ټوکووويل: ((دلته خو دحبيبي صېب د پښتو ادبياتو تا ريخ دوه ځله پښتو څانگې چاپ کړی او هروار يې تقويم صاحب پر((علاقه يي پښتو)) د ژباړې په لا سباړه يو کور اخېستی دی!))
يو بل ښاغلي بيا له دې ناخوالې خبرکړم چې له بي بي سي رادېو نه د ډاکترگلجنان ظريف ورته ليکنه پرلپسې خپرېږي. ما يې هم چې بله اوونۍ يوې برخې ته غوږ ونيو ، هک پک شوم چې دغه ښاغلي خو له کوم الماني پوهنتونه په ښوونپوهنه (پېداگوژۍ)کې ډاکتري اخېستې او اوس يې د لوی استاد له کتابه ټولپېژندلی (هخامنشي- پارسي) ډبرليک د((پښتو مېخمري ډيپونه)) په نامه خپراوي ته سپا رلی دی. داسې برېښېده چې ښاغلي ظريف دکوربه هېواد د ختيځپوهنې يا آريا نپوهنې کومې منځۍ ته هم سر ورښکاره کړی او آر ډبرليک يې له شننې او ژباړنې سره را کاپي کړی، خو ژباړه يې بياداستاد حبيبي له هغې سره وربدله کړې ده!
ان ورسره له خوشال خان لېسې تر المانه د همپېري ملگري دوکتور کېمور له خوا هملته په((پښتونخوا)) مهالنۍ کې پر هغه خپره شوې ليکنه هم ځان ناگاره اچولی وو چې د استاد مورگنستيرن پر يادې شوې وينايې ډډه لگوله. که څه هم هغه يو اقتصاد پو هاند دی، خو د هغې تاريخي وينا پر ارزښت و نوښت پوه شوی وو، په تېره د پښتواو پښتنو د ((سا کيوالي)) په تړاو د روستيو ساينتيفيکو پايلو او بر يا وو له پلوه(د پوره پوهاوي لپاره: زيار، پښتو او پښتانه د ژبپوهنې په رڼاکې له سا کي مخينې سره).
کال نيم روسته چې زه انگليستان ته راکډوال شوم، د بي بي سي پښتو خپرونې له پازوالې اغلې صفيې حليم سره مې په لومړۍ مرکه کې سکالو رامخته کړه او تر نيوکې لاندې ونيوله. په ترڅ کې مې ورته وړانديز وکړ چې که غواړي، د نوې ژبپو هنې په رڼاکې به يې يوه سمه ارزونه ور وليکم. خو هغې، نه يوازې غوڅ ځواب را نه کړ، بلکې هغه لنډه نيوکه يې هم راسانسورکړه، او تر هرڅه يې دا ناخواله چې د خپل وزيرستاني اوتې بوتې يې يوځل بيا د پښتوخپرونې د سر شمله کړې او د لر غو نپا لنې او سيمه پالنې ځانگړې ولولې يې ورسره خړوبې!
د مسيدگلجنان پر وړاندې زموږ وردگ کرلاڼي ((گلجان ورور)) روزنپوه بيا همد ومره ژبپوهنه هم لوستې چې يو لړ پرکتيکل لېنگو-پيداگوژيک لارښودونه (خود آموزونه) راوپنځوي اواړوندو ښوونکيو ته يې وړ اندې کړي؛ سره له دې چې د ار وپايي دوديزې ابېڅې پرځای يې زما غږيزه دا پرکار وانه چوله اوغبرگ غبرگ (kh,sh,zh...)سېمبولونه يې دښوونکيو او زده کوونکيولپاره اسان او سهنوړ (هضموړ) وبلل. نوکه د ((دعوت)) اوبپاڼې ياده يومخيزه انگرېزي ليکنه د همدې ښاغلي او منلي وي، نو بيا يې، د چا خبره، داهرڅه له صفر سره ضربېږي!
يو ډېر پاموړ پېښاوو نبي مصداق دی چې بي بي سي پښتو خپرونې له سروالۍ څخه له تشپاڼۍ(خلع سلاح) را روسته امريکاته ولاړ او هلته يې په کوم پوځي کورس کې د پښتو ښوونکي دنده پر مخ بيولې. نو په دې پلمه يې له نامه سره ((پروفېسر)، لاڅه چې((ډاکټر)) هم پتليز کړي. حال داچې په خپورکړي ژوند ليک (اوتوبايوگرافۍ)کې يې ځان د لندن پوهنتون د اقتصاد کالج ماسټر بللی دی!
. د دغه ښا غلي د ليکوالۍ او رسنوالۍ مخينه له نوموړې خپرونې سره سمه دېرش کاله پرشا ځي او دا دخپل اندوژوندله سترو وياړلو يادونو څخه شمېري چې څنگه يې د لومړني وياند په توگه دېرش کاله وړاندې پرکابل باندې د ((مجاهدينو)) د نويو توغنديو د ويشتنې خبر د ټولې نړۍ تر غوږه ورساوه.
خو، د دغې باټې تر څنگ بيا دامنښته نه کوي چې په څه راز پارسي- انگليسي ځپلې کړکيچو پښتويې دهغې خپرونې بنسټ اېښی دی؟
ليکوال يې دالاندې بېلگې داسې له سره رارغولې دي:
((مجاهدينو اولين کرت په سټنگر راکټ روسي طيارې ته سقوط ورکړ کوم چې امريکا د دوی په اختيارکې اېښي دي چې ترڅو د کابل شوروي پلوه کمونېستي حکومت ته سقوط ورکړي؛ د امريکا د متحده اضلاع خاص نماينده د پېښور څخه(يا نه) کتنه وکړه، چېرې چې جنرل اختر ورڅخه (يې)هرکلی وکړ؛ د يوروپين يونين يو هيئت(اروپايي ټولنې پلاوی) روسته د هغې (ترهغې روسته) چې پا کستان ته ورسېدو، د مجاهدينو(له) رهبرانو سره يې ملا قاتونه په عمل راوړل (ليده کاته وکړل)؛ سعو دي شهزاده فيصل ترکي څوک چې د عرب ليگ د عضو مملکتونو د هيئت په راس کې اسلام اباد تللی، د مجا هدينو څخه خپل حمايت اعلان کړ.. . .
ما به چې ورته هرڅومره له کابل و پېښوره راليکل چې ددغه ډول پارسي-اردو- انگر ېزي پېښو پرځای سمه سهي پښتو وکاروي، خو ترپايه دا((خدای بې لارې کړی پر لار نه شو)) او لا نوريې هم ورته کړکېچو پښتوته راوهڅول، لکه کمال بهزادي، يعقوب کاکړ، علي ارغنداوی... او بيا شېراغاکريمي چې له بده مرغه لا تراوسه دپښتو خپرونې د پزې پېزوان پاتې دی او د کورناستۍ(بازنشستگۍ) منگ يې لاپوره کړی نه دی!
ښاغلي سرور وکيلي يو بل ښاغلی دی چې د دوديزې پښويې په پېښو يې((پښتو ژبدود)) کښلی، نوې ژبپوهنه يا پښويه په هر ډول، چې د دوديزې هغې مخينه يې هم نه ده تر شا پرېښې او همداسې يې بې کوم څانگيز واکه يو خپلسرې رغولې نومونپوهنه (ترمينالوجي) هم درواخله. هغه هم، ښايي، د دې لپاره چې د ځان غوندې نورو ناڅانگوالو ته ځان ژبپوه وښيي او ورته پېښو ته يې راوهڅوي. (د زيات پوهاوي لپاره: د دغه ليکوال په نامه د ١٢-٤ -۲۰١٠ نېټې ليک چې يو شمېر اوبپاڼو خپورکړی دی)
همماغه مهال چې ما د۱۳۶۲ ل. پوهنتوني پښتوپښويه او اړوندبنسټونه د نويو تيوريو په رنا کې له شلکلنو څېړنو اوکرونو سره د دويم چاپ لپاه پېښور ته وړې وه ، د ساپي په پښتو پراختيا مرکز کې راباندې د هغه ژبدود په ليدو سره خولې راماتې شوې. دمرکز مشر ډاکتر طاهربورگي ته مې وويل: داستاد رښتينن دگرامر چاپول په هره توگه، خو دغه د پېښو پېښې يې د مرکز پرستيژ را ټيټوي!
هغه هم په مات مخ راغبرگه کړه: ((په خپلوپيسو يې چاپوي، نو موږ به پکې څه ووايو. ماهم خپله پښويه بل ساپي مرکز(دانش) ته وکړه او هغو ته مې پاتې پېنځه سره کتابه ځکه پرېښوول چې وار له مخه مې له اکسفورډه ورلېږلي ول او چارې يې هم څه ناڅه په خپل لگښت تر ډېره پر مخ وړې.وې.
((دپښتومعياري ژبدود)) تر نامه لاندې د انجنيرعارف وردگ (گرامري ) پېښې يوه بله بخوله ده. دغه ښاغلي، ښايي په دې سوچ چې په بيالوجۍ کې ((انجنير ينگ)) څانگه رامنځته شوې، نو په پښتوژبپوهنه کې يې خپل انجنير ينگ پر کار اچولی دی!
نوې وييرغاونه(نيولوجېزم) هم د وييپوهنې له څانگوړو څخه شمېرل کېږي او ځانته جلا آرونه او چمونه لري. هغه ښاغلو منلو د ليکوال د اړوند کتاب، ليکنو او لارښودونو سره سم په خپله خپله څانگه کې دغه کار پرمخ وړی، يا يې لږترلږ ه يې راسره اښتنې پوښتنې شريکې کړې، د منل کېدنې او دودېدنې شونتيا يې هم په برخه شوې اوسيندکښونکيو هم راخوندي کړې ده، لکه واخلې، د بي بي سي پښتوخپرونې پخواني وياند گوهر، اکبر اکبر، دوکتور جنبش(گواښنه، ننگونه، پانگونه)، نياو والي او نياوتون(محکمه)، سادات (لاسرسی) او داسې نور چې زياترو يې وار له مخه له ماسره په همغږۍ خپل نوښتونه تر سره کړي دي.
بل تکړه وياند او وييرغاند(نيولوجېست)اېمل پسرلي دی چې د وييرغاونې له پلوه ترگوهر راروسته دويمه پوړۍ راخپلوي، بېلگې يې، لکه په ورزشي برخه کې د تيارو بېلگو(لوبغالی، لوبغاړی، لوبډله،وزلوبه) پر پليونۍ،لکه: پايلوبه، نيمه پا يلوبه، لوبڅار... يا نلليکه (پا يپلاين)، منندوی، چارواک، چارواکی(مقام، مقا مات)، غوراوی، غوراينې بياټولټاکنې(انتخابات)چې د(امرل) له مخې يې(امرنې) انډول لا غوره راتلای شو. تر څنگه يې خپل نږه گړويزونه(وار له مخه، خدای سپار لی، تربيا، په مټ،...)او همدارنگه د گرځېدا په بېلگه، پوهېدا، ورېدا، خبر ېدا، خوځېدا،اورېدا... هم د اړوندې نړيوالې اور يزې رسنۍ په مټ رادود کړې، که د برا برۍ له مخې گرد په تول تللې هم نه اوسي ، کره کول يې نور ناشوني دي، لکه واخلې ((ولسمشر)) چې په کار وه، پرځای يې (هېواد مشر) رادود کړی وای!
زموږ پښتو شاگرد سندرغاړي او سندرا پوه لطيف جان بابي بيا له مورنۍ ژبې سره د بې خرتې مينې له مخې د پښتو نومښود بنسټ اېښی او په لومړۍ ټولگه کې يې(۷۰۰۰) نومونه رانغښي. ماچې پرې نيوکه وکړه، زما (وييپوهنه) يې د اخځ په توگه راوښووله. داسې چې څه پښتو بېلنگونه او تړنگونه (ښوونه، روزنه، ليد نه، کتنه، اورغالی، لوبغالی، پنډغالی...) يې له يوه سره د نرينه او ښځينه نومونو په توگه پکې وړاندې کړي دی. کله يې چې د زرتشت (زړښت) په گډون گرده(( او ېستا)) راپښتو کړه، پر سترگو مې ورته تياره راغله او دومره مې کښې گاږه چې نوره يې د(( ژبنيو ببولالو)) پرځای((سندريزو ببولالو)) ته مخه کړه!
نوموتی ليکوال او رسنوال زرين انځور چې تل راسره په نويو رغاونو کې سمسلا کوي، په کويلن کې د افغان کولتوري ټولنې د پازوال په توگه د د ډاکتر مخان. شينواري.(( شمېرپوهنه)) د کرونې لپاره اکسفورډ ته راواستوله. ما پرې د خپل گرانبيه څېړنيز کار په بيه لږ تر لږه يوه مياشت خاورې کړه، خو هغه دادوې نومونې هم راسره سمې نه کړې چې شمېرپوهنه د(حساب، رياضي) انډول کاندې او مېچ- پوهنه د(هندسې)، ځکه لسيزې وړاندې مې په کابل پوهنتون کې له اړوندو استاد انو سره د دغو دوه ترمو په گډون بېشمېره نور هغه يوځای رغولي ول!
((پېښوري شينواري)) هم بيا د خپل لالا پر پله پل اخېستې، او په ټوله سپينستر گۍ يوه بې سروبوله پښتو ابېڅې په سترگوکې راننه اېستې. بې له دې چې وار له مخه له مخينې ځان خبر کړي چې يوه پېړييزه غږيزه(فونيميکي) هغه د((لندن فونېتيک انټر نېشنل الفبېټ)) له مخې له استاد مورگنستيرنه تر لېنڅه را خپله شوې،د يونسکو په لارښوونه د(( افغانستان د ژبپوهنې اطلس)) په تړاو پرې د پښتو په گډون د ۲۶ افغاني ژبو ۲۸۴ گړدودونه(لهجې) کښل شوي او راروسته
پښتو- پښتو تشريحي او نورو سيندونو(قاموسونو) هم پسې رادود کړې ده؛ دغه
ښاغلي ليکوال کولای شول، لږ تر لږه د گوگل په يوه تڼۍ(دوکمې) کېښکنه د الما ني پښتو پوهاند لېنڅ(Lenz) هغه راپيداکاندې چې پر ۱۹۳۷ز.کال يې د افغا نستان د شاهي دولت په غوښتنه رغولې وه!
((هارون خپل)) بيا پرخپل وار دسيندکښنې (ليکزيکو گرا فۍ) يوه ژباړه چې يو لړ ټوليز او ميخانيکي ځېلونه او ډولونه رانغاړي، راته د پزې پېزوانوي، د ژبپو هنې داوه گيرۍ ته يې ملا تړلې او په گرده سپينسترگۍ يې د ليکلارښود په ننگو
نې پسې راخېستې، د چا خبره ((پر پچه سپور شوی او کشمير ويني))!
د دغه ښاغلي غوندې دود يزې ژبپوهنې د پېښاووانو او د نوې ژبپوهنې د ځينو اماتورانو لوی ويار هم دادی، د دې پرځای چې پر ماتو گوډو لاسوهنو بسيا پاتې شي، په داوو دنگلو د نويوڅانگپو هيزو پنځونو بهير راځنډوي اود زاړه- نوي شخړې بيا بيا رامخته کوي
دنړيجال ياانټرنېټي رسنيو په لړکې د وتلي رسنوال طارق بزگر ((دعوت)) اوبپاڼه
له هغه
اماتوري ، هغه هم د يو لړ اماتوري ژبپوهنيزې يا پښوييزې(گرامري) زده کړې او ورسره ورسره دژبپوهانو د اثارو او سيده ناسيده لارښوونو او لارښودونو په رڼاکې. يوازې او يوازې د ژبې او ژبپوهنې په ناتيوريکي يا کم تيوريکي سکا لوووکې څه ناڅه کېدای شي، لکه واخلې د دې يا هغې ژبې جغرافيايي، دېمو گرافيکي، احصايي څېړنه پلټنه، لېکزيکوگرا فيکي ( سيند کښنه يا قاموس
ليکنه)، په ټيټه او ساده کچه د لو مړنيو ښوونځيو يا زده کړوځو(کورسونو) لپاره دلوست کتابونو ليکنه ..
همدا راز د ژبې په تړاو يو لړ ناتيوريکي ټوليزې او ميخانيکي ليکنې او ژباړنې، په تېره له بېلابېلو گړدودونو او نويواو زړو متنونو او رسنيو څخه د هغوکمپېښو وييونو، گړنو او څرگندنو(محاورو او اصطلاحاتو)، ټوکو، متلونو، وراشو ورمو نو، او نورو توکو راټولونه، په ځانگړې توگه د ((افغانستان د ژبپو هنې اطلس)) هغه چې لا سيندگيو او سيندونو(قاموسونوته يې لار نه ده موند لې، له ژبپوهانو او سيند کښونکيوسره ښه ترا مرسته کولای شي او زيات څانگيز تيو ريکي کار لپا ره ښا يسته ډېر وخت اوانرجي ور سپمولای شي.
ښاغلي پيرمحمد باوري له هغو کمپېښو پښتو مينانو څخه دی چې زماپه هڅونه او لارښوونه يې د کندهار د سيمې گړنې او څرگندنې(محاورې او اصطلاح گانې) او بيا هممانيزونه په دوه پنډو پېړ ټولگو کې راټول کړي، او بيا يې داهم راسره منلې چې پر پښتۍ باندې د ((ليکوال)) پر ځای ((ټولوونکی)) و ليکي!
داستاد غضنفر ډاکټر اکبر ، او داستاد منلي دې کور ودان وي چې دوه درې کاله وړاندې يې د ليکلارښود په درې کسيزه ارزونه کې د احکام صادرولو پرځای يو لړ پو ښتنې گرويږنې رامخته کړې وې. لومړي دوه کره کتونکي په هرډول د خپلو څا نگونوموتې څېرې دي ، خو استاد منلي چې کلونه کلونه د فرانسې ختيزو ژبو او ادبياتو په سترڅېړنيز مرکزکې دپښتو ښوونې اوږده مخينه لري، دومره پر مختلي علمي اخلاق راخپل کړي چې نه په پښتو ژبپوهنه کې بېځايه لاسوهنه کوي او نه تربگني!
داکيسې د۴۵ کلو پخوانۍ خبره رايادوي:
د برن پوهنتون د ژبپوهنې د دويم کال شاگرد وم او پر زده کړيزه( الماني) ژبه مې لا دومره لاسبری هم نه درلود، د تايخ څانگې ځايي شاگردانو رانه د يوناني آريph- ( لکه په تېلېفون، تېلگراف... کې) الماني ليکدود وپوښت، او زه هماغه مهال پوه شوم چې په پرمختللې علمي نړۍ کې يو دبل پوهنڅانگې ته څومره درناوی کېږي!
لويديځوال لاپرځای پرېږده چې زموږ افغاني او ايراني پارسي ژبي ليکوال او رسنوال د خپلې ژبې په تړاو ورپېښې ستونزې له ماپوښتي. خو زموږ پښتانه يې، نه له ماسره سيده شريکوي او نه مې پسې کوم کتاب نيم گوري ، او بيا يې که وگو ري، د اښتنې پوښتنې پرځای راباندې نيوکه کوي چې دا يا هغه خبره مې سمه نه ده. بياچې يې د کومې ليکنې له لارې دک و دليل او سپيناوی ورغبرگ کړم، نو سور اور پرې بل شي او خبره تربگنۍ او دښمنۍ ته وباسي!
۲ ــ د نوې ژبپوهنې اماتوران .
په اماتورانو کې تر گردو له مخه زموږ د خپل پوهنځي د پښتو څانگې هغه يو شمېر لسانسه او ماستران هم راځي چې يوڅه ماته گوډه نوې ژبپوهنه يې لوستې او راروسته يې هم ورسره د اسيستانت او استاد يا ليکوال په توگه لږو ډېر خپل تړاو ساتلی دی. له دغې ډلې څخه چېرې يونيم په بهرکې د کومې بلې بشري پو هنې ترڅنگ په څېرمه ډول د ژبپو هنې کورس نيم ته هم سر ښکاره کړی او په همد ې پلمه د نوې پښتو ژبپوهنې په تيوريکي ليکنو څېړنوکې ځانته دلاسوهنې رښته ورکوي اودلوستليکيو(تکسبوکونو) په گډون پکې پنډ پنډکتابونه کاږي او خپر وي يې.
دابه څومره نېکمرغي وه چې د اماتورانو پرځای يو دوه رښتينو څانگپوهانو د پښتو ژبپوهنې د گردو ستونزو او سکالوو، په تېره د آرپوهنې په بشپړتياکې زما اوږې لږې راسپکې کړې وای. له استاد الهام او استاد تږي راروسته په درسته پښتونخواکې همدومره يوڅانگپوه راميدان ته نه شو چې زما پېنځوسکلنې ژبپو هنيزې ليکنې څېړنې را وارزوي ــ له ختيځپوهانو هم له يوڅو بوډاگانو پرته نور دومره څوک پاتې نه دي چې يو کره کتنه را ولوروای شي زما د پوهنځي يوا ز ېنی ځاينا ستي استاد بايزيد اڅک دې کورودان وي چې لږ تر لږه راسره د تاريخي فو نولوجۍ په تړاو اښتنې پوښتنې مخې ته ږدي.
په خواشينۍ سره بايد ووايم چې استاد اڅک کلونه کلونه کډوالۍ او را روسته ((انجوگانو)) له پوهنځي نه لرې ساتلی، او څومره چې ځنې تمه کېده، له يونيم لکچرنوټ او ژباړې پرته يې کوم بشپړ تکسبوک پر خپله څانگه نه دی لو رو لی، ان د خپلې پوهنيزې پوړۍ (علمي ترفيع) لپاره يې هم وخت و زغم درلودلی نه دی او له لسيزو راهيسې پوهنمل پاتې دی!
په زړه پورې خو داده، صابر خويشکی چې د بايزيد اڅک هومره يې تيو ريکي زده کړې هم نه دي کړې، پوهاندۍ ته رسېد لی، او داچې له لسو کلو را هيسې د لوړو زړده کړو وزارت اداري مرستيال پاتې شوی، نو لکه د ارواښاد استاد رښتين ((ژبښودنه)) يې خپل لوستليکی ((پښتو ژبپوهنه او ويي پوهنه)) پرلپسې چاپ کړی او پر خپلې پښتو څا نگې سربېره يې د نورو پوهنتونو پر هغو هم ور تپلی دی.
بياهم استاد اڅک د څانگې د يواز ېني رښتيني څانگپوه په توگه د((توليدي فونولوژۍ)) په نامه د سانفورډاشېن ژباړلي کتاب تر څنگ. زماله لوستليکيو( پښويې، د ژبپوهنې بنسټونو، تاريخ (پښتو او پښتانه د ژبپوهنې په رڼاکې، پښتوآرپوهې يااېتېمولوجۍ...) کاراخلي. همداسې د نوې پښتو ژبپوهنې يو شمېر نور پليوني هم درواخله.
د تاريخي ژبپوهنې او بيا آريانپوهنې يو تکړه څانگپوه دوکتور خليل الــله اورمړ چې د((افغا نستان د پوهنو اکادېمۍ)) پښتو څانگې غړی دی او نن سبا زموږ د پو هنځي په ماستري برخه کې لوست ورکوي، تر اوسه يوازې پر يو لړ رسنيزو ليکنو بسيا پاتې دی. ترځنگ يې پر ما ستري کچ دويم ژبپوه ښاغلی مولاجان تڼيوال هم همداسې درواخله.
د دواړو ياد شويو څانگوالو رسمي پازوالي(مکلفيت) پر همدې راغونډ دی چې چېرې د اړوندې څانگې په ځينو اسانو ژبنيو څېړنو ، لکه سيندکښنه(قاموس ليکنه) اخځليکنه، د پښوييزو(گرامري) اثارو تاريخچه کې ديو نيم غړي لار ښوونه وکړي او ارزنه (تقريظ) وروليکي.
د پښتوټولنې او بيا اکادېمۍ له خدای بښلو شوروي ډاکترانو څخه يوازې د دو لت لودين يو لړ ليکنې څېړنې او ژباړنې، ډاکتره ماه گل سلېمان دوست د پاميري ژبو او بيا واخي ژبې په اړه، او ماستر دوست شينو اري بيا د تاريخي- پرتليزې ژبپوهنې تر څنگ ښايسته ډېرې ژبنۍ او ادبي ليکنې څېړنې راپرېښې دي.
((پوهندوی ډاکتر)) زرغونه رښتين زېور هڅه کړې، د خپل پلار دوديزه پښتو ژبپوهنه له نوې سره واغږي راواغږي. يوازې په((پښتو نحوه)) کې يې د نوې ژبپوهنې توله يوڅه درنه برېښي. ښايي، شاگردانو او نورو مينه والو ته يې لو ستنه بې گټې نه وي، خو وار له مخه به ورته هرو مرو د کتاب دپښتۍ له کتنې سره دا پو ښتنه پيداشي چې ولې يې عربي(نحو) راپښتو(نحوه) کړې او لاتين- انگرېزي(ډاکتر) او بيا سوچه پښتو(پوهندوی) د ناپښتنو غوندې همداسې (نرينه) پرېښي او په کار وه (ليکوال) يې هم همداسې نرينه کښلی وای!
په دننه متن کې د غونډ اوغونډله رغاونې او اړوند اوډون راپېژني، خو پخپله يې يوه لسنه هومره هم پرکار نه اچوي. يوه کوشنوټې بېلگه يې ((د لازمي فعل مطابقت په اوسنۍ (ناتېره) زمانه کې د فاعل سره)) سرليک دی چې سم نحوي اوډون يې ((په اوسنۍ(ناتېره) زمانه کې د(له) فاعل سره د لازمي فعل مطابقت)) دی..اوسنۍ((يوه- کره ليکنۍ پښتو)) او ورسره تړلې نوې رغاونې او نومونې په هر ډول، چې د خدای بښلي پلار ليکلار يې هم راخپله کړې نه ده چې لږ تر لږه د گړنۍ او ليکنۍ پښتو تر منځ يوڅه توپير وکړای شي.
سم له لاسه يې له بشپړې کتنې نه يوازې د ډېرې ناوزگارۍ ، بلکې د ليکوالې دسخت غبر گون له کبله تېرېږم. دغې اغلې له ورته ((شوروي)) ډاکتر مېړه دا چلند راخپل کړی چې کله يې چا کومې ليکنې څېړنې او څېړندود ته هسې يوه گوته نيولی،خبره يې ورسره تر د ښمنۍ تربگنۍ رسولې، ان که شاگرد ترې په ټولگي کې يوه پوښتنه هومره کړې، په ازموينه کې يې ځنې کسات اخېستی دی!
ښاغلی معصوم هوتک، لکه څنگه مې چې په نورو ليکنو او ويناووکې هم ورته نغوته کړې، زموږ د پوهنځي له وتلو او تکړه لسانسه وو څخه دی او د يوه ډېر کا ري ليکوال ، په تېره د تاريخي او ادبي متن څېړونکي په توگه ښايسته ډېر څه پر خپله جنگ و جنايت ځپلې ژبه لورولې دي. زما ترې يوازېنۍ گيله او پلپوټ دادی چې د ژبپوهنيزو اثارو په لړکې ((يوه- کره ليکنۍ پښتو)) تش په دې پلمه راننگوي چې د روستي ارواښاد((علامه)) دا بې سروبوله وصيت او نصيحت يې ځانته کاڼي کرښه بللې چې((تسلسل))، يا په پښتو انډول ((لرغونوالی)) بايد خو ندي پاتې شي.
ښاغلي هوتک زما له ((پښتو ليکلارښود)) سره پر يوه کال (۲۰۰۷ز.). ((پر معيا ري ژبه د معيار په ژبه څېړنه)) خپله پړپړه رامخته کړې او همداسې يې زما د ۲۰۰۵ز. کال بل نښير((د خوشال ادبي پښتو- يوه ژبپوهنيزه شننه)) پېنځه کاله روسته په(( له کندهار تر اټکه)) رادوبلېکېټ کړی دی. ښايي، د ادبي- تاريخي متنڅېړنې له پلوه يې دواړه کتابه په زړه پورې وي، خو له ژبپوهنيز تيوريکي اړخه په هېڅ ډول زما دا راننگولای نه شي او په نومېرلې توگه د((يوې- کره پښتو ليکلارښود))!
پر دې سربېره يې بيا توکمپوه ډاکتر پالوال له ځان سره د نوې ژبپوهنې د ((استا زي)) په نامه ملگری کړی او په څو مياشتو کې يې پرې د((.معياري پښتو)) په نامه څلور څلورنيم سوه مخيز پنډ کتاب کښلی او چاپ کړی دی.، پالوال هم په خپله گېډېلوجۍ سره هڅه کړې چې د استاد رشاد په ارشاد او د شاگرد هوتک په هڅه لمسه کندهاری گړدود راته لرغونې وښيي او پر دې بنسټ د سلگو نو گړدو دونو پر وړا ندې يې((معياري))!
موخه يې داچې له اويا اتيا کلو راهيسې د څلورگونو گړدودي ډلو د ټولمنلي ((غورچاڼ))، زموږ له نوي ساينتېفيک پروسيجر سره يوځای له سره راوننگوي اوپرځای ((سوېل لويديزه)) گړدودي ډله او په نومېرلې توگه ((کندهارۍ پښتو)) په هسې اپړو دپړو پر بشپړ ډېري ومني. د زرينو نټه نه منونکو ژبپوهنيزو او بيا دهممهالې سپڼيزې(تشريحي) او(ساينکرونيکي) ژبپوهنې پر ځای يې پرتليزه- تاريخي او ناهممهالې(دايکرونيکي) غږپوهيز ارکاييزم هغه هم له توکمپوهنې او لرغونپوهنې سره په تقليدي ډول رامخته کړې ، حال داچې پر نړيوال کچ له وييپا نگيزې برخې پرته، بل هر رغاونيز ارکاييزم نور تاريخ ته سپارل کېږي او گړسره پر هېستوريزم بدلېږي!
.
پالوال زماد ژبواو ادبياتو پوهنځي ټولگيوال وو او د استاد رښتين د زړې ژبپو هنې ترڅنگ د استاد ياري او څه ناڅه شاکر او الهام نوې هغه مو سره په گډه لو ستې وه. راوروسته يې هم راسره د(( ژبپوهنې اتلس)) لپاره د استاد مور گنستيرن په مشرۍ د يوشمېر اروپايي نومياليو آريانپوهانو او پښتو پوهانو په اړوندو لکچرونو، کارغاليو( ورکشاپونو) او د نجراو د څلورژبې((خارج درې)) په ډگريز (ساحوي) څېړنو کې يوځای برخه واخېسته. له پوهنځي نه له وتوسره مو د پښتو ، پارسۍ او نورو ارياني ژبو فونيميکي او الکترونيکي کښنه او ثبتونه پر مخ بو تله. خو.کال نيم وروسته پالوال د امريکابورس ترلاسه کړ او هلته يې د ژبپو هنې پرځای توکمپوهنه واره يي وگڼله.
د کابل پوهنتون د ښوونې روزنې پوهنځي په انتروپولوجۍ څانگه کې يې د تو کمپوهنې تر کال دوه تدريس روسته د يوه بل بورس له مخې بيا امريکاته ولاړ او په هماغه څانگه کې يې ډاکتر ډيگري ترلاسه کړه او هېواد ته راستون شو.
راروسته يې څو کاله د کابل پوهنتون د ښوونې روزنې پوهنخي استا دي پر مخ يوړه، بيا يې څو کاله دهمبورگ پوهنتون د ختيځپوهنې په اړونده څانگه کې کار پيداکړ او له يوې يوې نيمې لسيزې راهيسې په کندهار او کوټه کې خپل ژوند و ژواک پر مخ بيايي..
ډاکتر پالوال ښايي، د سپڼيزې- ساينکرونيکي نه، بلکې له تاريخي- دايکرو نيکي ژبڅېړنې له پلوه تر گردو اماتورانو وړاندې وي، خو بياهم دا پخپله يو ناو رين دی چې ولې نن سبا د توکمپوهنې پر ځای ژبپو هنيزو ليکنوته مخه کړې او هغه هم په دې پلمه چې ترکابل پوهنتون راروسته يې په يوه امريکايي پوهنتون کې د توکمپوهنې ترڅنگ د(تاريخي- پرتليزې) ژبپو هنې کورس نيم هم لوستی او د زړو ژبو او ترمينا لوجيو ډېکشنرۍ يې هم له ځان سره راوړې دي!
دده څېړندوديز (مېتودولوژيکي) بنسټيز ويارونه او نيمگړتياوې دادي چې د نورو کتابونو په څېريې په ((معياري پښتو)) کې هم، نه سمه سهي اډانه يا او ټلا ين (طرح) په پام کې نيولي ، نه چلندلار (پرو سيجر)، اوډون (ډيزاين) يا ډلبندي او داسې نور نومهالي اړين تخنيکونه.
په دې ډول يې پنډوپېړ کتاب تاريخ، توکمپوهنه، پښتپوهنه(جنيالوجي) ... هرڅه کېدای شي، خوڅه يې چې کښلي، د هوتک هومره هم له آرې سکالو ((معياري پښتو)) سره تړاو نه لري، د استاد رشاد په ټکو، ((عنوان او معنون)) يې سره کوم مېتوديک و سېستماتيک تړاو نه لري.
د کتاب غټه برخه يې د((سينيت)) او(( شينيت)) راڅرخي، موخه مانا يې داچې کندهاری(س) تر(ش) او همداراز(ښ) تر(هخ) او(خ) او(ږ) تر(گغ) او(گ)پخواني دي او بايد معياري و منل شي؛ نور په سونو توپيرونه يې هسې بابيز انگېرلي او دومره سر يې پسې نه دی گرځولی.
په دې توگه، گومان نه کېږي، د دواړو ښاغلو ليکوالو کتابونه چاته د((يوې يوازېنۍ- کره ليکنۍ پښتو)) کوم لارښود وگرځېدای شي، ان دخپلې گړدودي
اوېجې پر کچ هم نه!
ان په لس دولسو اخځوکې يې له استاد رښتين، استاد رشاد، استاد رفيع... پرته د نوې ژبپوهنې يا گړدود پوهنې يو اخځ نشته، د ډاکتر تږي يې هم هماغه ((پښتا نه)) نومی تاريخي- توکمپوهيز اثر راخېستي دي.
بله غټه نيمگړتيا يې داچې له لوښې(عادت) سره سم يې دغلته هم، نه د سکالو په مخينې پسې سر گرځولی. نه د ختيځپوهانو( استاد مورگنستيرن، مکنزي، کيفر ...) او نه د تږي او الهام په خورو ورو ليکنو څېړنواو نه زما د څلوېښت کلنو ليکنو څېړنو اوپېړو پنډو پوهنتوني-ښوونيزو او اکادېميکو کتابونو پسې.؛ هوتک صاحب خو لږ تر لږه يوه نغوته اشاره هومره کړې او د څېړندود(مېتودولوژۍ) په برخه کې هم ترې وړاندې برېښي.
اسماعيل يون د نوې ژبپوهنې يو تکړه لاروی دی. که څه هم ليکنې څېړنې يې دگړدودي يا ژبني يووالي او کره والي پرځای پر ليکدودي يووالي او کره والي راڅرخي، خو ښايي، تش زموږ د څلوېښتکلن ((يوې- کره ليکنۍ پښتو)) غور ځنگ د ليکدودي برخې د انگروزونې او دودونې(تبليغ و ترويج) لپاره گټور پرېو ځي. هسې خو له (( پښتو مرکې)) او((پښتو ټولنې)) رانيولې د پېښور پښتو اکېډ مۍ تر (باړه گلۍ)) پورې د دوديزو پوهانو لنډې تنگې پرېکړې هم د ژبې پرځای پر ليک راچورلېدې. له کندهاري ډاکتر پالواله تر پېښوري ډاکتر نعيمه ټول همدا سر ټکوي چې لروبر پښتانه ولې يو معياري لېکدود نه کاروي ، که دوی رښتيني ژبپوهان وای، د دې پرځای به يې دا پوښتنه رامخته کړې وای چې ((ولې ټول يوه- معياري پښتو)) نه ليکي!
ليکوال تېر پسرلی د هڅاند ليکوال يون د اړوند لروينون ((ژوندون)) په مرکه کې هم ليکدود د((يوې پښتو- کره پښتو)) يوه څېرمه پايله وروښووله!
د بېلگې په توگه د(ی) گانو شپږ فونيمي يادېفتانگي اوگرافيمي ډولونه پرگوته کول او دکارونې ((حکم صادرول))اسان دي او ښايي پر دروگونوگړدودي ډلو يې ومنلا ی شو، خو پر څلورمه((سوېل- لويديزې)) هغې يې ځکه نه شو منلای چې د نوروخپلواکو(واوېلو) غوندې له يوه ځا نگړي غږپوهيز او بيا خجپوهيز سېستم سره يې ټينگ وترينگ تړاو لري او يوه گړسره ځانتنۍ پښويه(گرامر) رانغاړي ، اوڅنگه يې چې پر خوله وايي، هغسې يې ليکي.
حکمتيار صاحب د عربي اعراب او خپل گړدود پر بنسټ د يوه ليکدود وړانديز کړی وو، خو بې له دې چې زما غبرگون په پام کې ونيسي، د لارښود په توگه يې لږترلږه پر خپلو((شمشتويي)) جنگيالانو ومانه. نو پالوال، هوتک... او يون به يې په کوم زور او پرچا ومنلای شي!
لکه څنگه مې چې درې څلورکاله وړاندې هم د(ی- گانو) په تړاو ور څرگنده کړې وه، د دغه خجيز سېستم له مخې گردکندهاريان: زور پر زورکي اوږد-و پر لنډ-و ، اوږده –ې پر لنډه- ي اوزورواله- ی پر زورکيواله-ۍ اړوي، لکه په دې دوه غونډ
لو کې:
((يوې زړه سواندي ښوونکي د خپلي يوې خواريکښي زده کوونکي څوڼي ورجو ړي کړې، (يوې مخپټي ښکلي ناوي له خپلي خواښي څخه يو نوسئ وغوښتئ))
دپاسنۍ روستۍ کړبڼې (وغو ښتئ) زورکيواله(-ئ) د درېيم وگړي تېرمهالې پايله، همزمان د همدغه گړدود يوه گړپوهيزه ځانگړتيا هم ده چې پر وړاندې يې نور ټول پښتانه(- صفر)،(- زورکی) يا(-اوه) کاروي. په دې توگه کندهارۍ پايله(-ئ) ، يايو څه ورته کږه واله(خوگياڼۍ) هغه (- ې è) کره منل کېدای نه شي. همداراز يې د ويي يا څپې په منځ کې لنډه-ي پر زورکيواله(-ئ-). اړول هم درواخله، لکه په(پليو، سړيو... کې چې که څه هم له تاريخي پلوه زيات ((گرامري)) برېښي.
هو، د سکتې(قناعت) لپاره يې زموږ ژبپوهنيز او په ترڅ کې لاسليک شوی معياري پروسېجر يا چلندلار لرو چې په((پښتو ليکلار ۱۳۶۰ل)) او ((پښتو ليکلارښود۱۳۸۶ل)) کې مو خپور کړی دی. له ښاغلي او منلي يون څخه داتمه کېده چې د پوهندويۍ لپاره يې د خپل اثر((پښتو ليکنی سمون)) له ژبپو هنيز پلوه د ليکوال د نورو اخځونو په لړکې ((پښتوليکلار لارښود)) يا يې لږ ترلږه چلندلار له پامه غورځولی نه وای، او که لا د کتاب تر نامه (پښتو ليکنی سمون) لاندې د لينديو دننه يو څېرمه سرليک (د يوې- کره ليکنۍ پښتو) په رڼا کې) ور زيات کړی وای. له دې سره يې هرڅه سمېدل، زړه تاريخچه يې هم تاريخ ته سپارل کېده او ده ورسره برأت ترلاسه کاوه.
ده خو لا ليک د ژبې(( استر)) بللی، ارواښاد شاکر چې له امريکا يې د ژبپوهنې ماستري راوړې وه او په پوهنځي کې يې زه او پالوال شاگردان پاتې شوي يو، په خپل (ړومبي او روستي) پوهندويي اثر((ژبنۍ څېړنې)) کې د ژبې پرځای ليک د افکارو، خيالاتو، احساساتو... د څرگنداوي وسيله بللې ده!
ما (پښتو پښويه،۱چاپ(۱۳۶۲ل.۱مخ؛ ۲چاپ ۱۳۸۲ل ۷.مخ) د ((سوسوري)) ليدتوگې له مخې ژبني توکي ياوييونه (نه ليک) داندونو، انگېرنو... استر بللي چې هرگوره، اوس د چومسکي له ليدتوگې سره سم داسې وايم: بهرنۍ، کارونيزه جوليزه يا مخبنايي ژبه د دننۍ مجردې، ذهني، يا بېخبنايي ژبې يو مادي استر دی (←همداراز: مورنۍ ژبه او نورې ليکنې).
لکه څنگه چې مې د ښاغلي هوتک په يو غبرگون کې کښلي ول، دوه درې سوه کاله پخوا په هوتکي يا دراني پېرکې چې پښتانه له بشپړ ټولنوټيز او سياسي سرغندويي(سيادت) او منځيوالې(مرکزيت) برخمن ول، د اروپايي واکمنانو غو ندې يې په يوه فرمان خپل اړوند گړدود ټوليزولای شو او تراوسه به گردو لوستيو پښتنو سهلی وو..خو نن سباهېڅ يو زورواک پر بشپړ يا لږترلږ ((۵۰+۱)) ډېري که هرڅه ومنلای شي، دغه ژبنۍ- فرهنگي چاره ورباندې منلای نه شي. دابه پرځای پرېږدو چې اوس مو خپل او پردي له خپل څو زرکلن لرغوني کوره باسې او گړسره مو ژب- توکميز شتون راننگوي!
له دغو گردو ربړو او ستونزو سره سره داهم يو غنيمت دی چې د نوې ژبپوهنې نور پليوني او استادان له ما سپين سري ښوونکي سره د پخوا په څېرخپل اړيکي ټينگ و ترينگ ساتي. د هېواد په هر سفرکې راته د لکچر ونو بلنه راکوي اوخپلې ستونزې راسره شريکوي، لکه واخلې د خپل پوهنځي دپښتوڅانگې مشر پوهنمل اڅک، پوهندوی يون او پوهندوی ازمون او نور ځوان استا دان او استاد انې.
د ښوونې روزنې پو هنتون د پښتو څانگې پازوال پوهندوی محمداغا شېرزاد او دننگرهار پو هنتون د ادبياتوپوهنځي سروال پوهندوی معرو فشاه شينواری، پو هندوی ببرک مياخېل ...او ان د پکتيا اوخوست له اړوندو څانگوځوانو استادانو څخه په ځانگړي ډول ډېرکاری ((کمال)) بيا د نومهالې پوهې او فرهنگ په پليونۍ د بېشمېرو ((کمالا نو)) په سر سرکې ټيکاو لري او تر بل هر همنومي يې راسره خپل اړيکي ټينگ اوترينگ پاللي او ساتلي دي.
په دې لړکې د ښوونې روزنې وزارت د((تعليمي نصاب)) د. پازوالو له غوښتنې سره سم پر لکچر ونو سربېره د بېلابېلو ټولگيو لپاره د پښتو پښويې لوستتوکو په ټاکنه کې مرسته لارښوونه او همداراز د مخابراتو وزارت له کمپيوټر ساينس څانگې د پازوال منصور انصاري په نيمه رسمي بلنه اود استاد آصف صميم په ملتيا د نومونپوهنې(ترمينالوژۍ) په برخه کې کړې همکاري هم له خپلو څانگپو هيزو(تخصصي) وياړونو څخه شمېرم!
له کوټې او چمنه نيولې تر لويديځ مېشتو پورې د نوې پښتو ژبپوهنې له مينه والو سره د څېړنغونډو، نمانځغونډو او بېلابېلو برېښنايي وسيلو(برېښليکو، اوبپا ڼو، فېسبوکو) او ان د تېلېفون له لارې مرستې لارښوونې هم دومره زغم و زړه غټاوی رابښي چې د پېښاووانو د ننگونو او بيا گردو خپلو پردو لنډاندو له تربگنيو سره سره د پښتو له سرڅڼې او سيالۍ څخه لاس وانخلم!
په لويديځ مېشتوکې بيا د لوستليکيو او سيندگيو په تړاو راسره د يوشمېر ليکو الو سيده او ناسيده اړيکي پالل هم له خپلو څانگپوهيزو برياوو څخه بولم ، لکه د: قادر خان خاطر، اکبر کرگر، شاولي يارزي، دوکتور خسرو سنگروال، دوکتور صلاح الدين سعيد ي، ( انگليستان)، احمد ولي اڅکزی، دوکتور سيما ابراهيم خېل، انجنير ملوک ازاد، رهپو طرزي ، (المان) ، دوکتور نصيراحمد، پوهنمل ځواکمن،انجنيرقادرمسعود (هايلېنډ)، خليل خدرخېل (بلجيم)، انجنير انعام واک، سارابيا با ني، نجيب بيابا ني، مجيب بياباني(ناروې)، حفيظ پيرزاده،. دوکتور سرلوڅ مرادزی،کبيراميري ، ولايت ځدراڼ (سو ېډن)، نصير پښتون او ضيأ پښتون (امر يکا) او د فېسبوک ((وريت پښتون)) ملگري: فضل عندليب، فطرت، بوستان، اخلاق او نور پښتومين.
د پاريس مېشت((انجمن رودکی)) له خوا د((پژوهش در فرهنگ باستانی و شنا خت اوېستا)) د همبورگ او گوتنبورگ په دوو څېړنغونډو کې کارنده گډون، د انگليستان او المان له پښتو زده کړيالانو او تېزس ليکونکو،لکه د بون پوهنتون ځوان آريانېست او پښتوڅېړونکي (سبستيان هاينې) او( ولف روم) پښتو تېزس ليکونکي(!) او د پښتني ژب- توکميز فېلم جوږوونکي (کرېستوف هورستل) سره لاس مرسته. د اکسفورډ پوهنتون ښاغلي (تومي وايډ) سره په غبرگو پښتواو پار سي تېزسوکې ښايسته ډېر مهال مرسته لارښوونه، تر دې چې زما درسمي استا دۍ لپاره يې پوره منډې ترړې هم وکړې.
هسې خو د دروگونو نامي (اکسفورډ، لندن او کېمبر ېج) پوهنتونونو له ختيځپو هانو سره ان ترجلاوطنۍ وړاندې، له لسيزو لسيزو راهيسې څانگپوهيز اړيکي پالم؛ په دغه لړکې استاد مکنزي او گرشيوېچ څو کاله وړاندې پر تلپاتې يانه ولاړل. سيمز ويليمز او اېلفنباين کورناستي شول، او د خپل سوېسي استاد ژارژ ردار له ليدلو خو نور بې برخې شوم ،۹۸ کلن فرانسي همکار شارل کيفر يې راته خپل تازه چاپ کړی ((په افغاني ژبوکې پدلوييونه tabous)) نومی کتاب له رو غتونه زما د مېر منې په لاس مياشت له مخه راواستاوه. ورپسې بل فرانسی پښتو استاد دانيل سېتفوندهم کور ناستی شو.الماني پښتو- پارسي استاد منفرېد لورنڅ، امريکايي استاد هر برت پنزل او ( ۹۵کلن) رو سي استاد لېبيدېف ته لازيات يېبرور ژوند غواړم.
په اتاواکې د پښتنو او کوربه ښوونکيو رحمت آريا، نسيمه وردگ او سليم سر متوال په غوښتنه او داړوند لنگوېج سنتر په رسمي بلنه چې د دوه ورځني کار غا لي(ورکشاپ) په ترڅ کې مې خپل څانگيز لکچرونه او له کوربه ښوونکيو مې گړ نۍ ازموينه ورپسې په تورنتو او انتريو کې د انجنير کليوال او نورو افغا ني ليکو الو او مينه والو يوه پرتمين بنډار ته د(( پښتو اوپښتنو ژبپوهنيز تاريخ)) او ((يوې- کره ليکنۍ پښتو)) په تړاو ويناوې مې د هماغه اوږده څانگپوهيز سفر له نه هېرېدونکو يادونو څخه گڼل کېدای شي.
د لندن د بېکنز فيلد دورته پوځي- ژبني مرکز په بلنه د پای سېمېستر د ازمويو نکې (ممتحن) په توگه گډون، د ډنمارک، اوتريش، مونښن او مالمو په غونډوکې کې کارنده برخه اخېستنه او د بي بي سي چارواکو په غوښتنه د اړوند(( ژورنالېزم پوهنځي لپاره د پښتو گرامري لارښود تيارول، او په همدې لړ کې يې له پښتو او پارسي څانگو، همدارنگه له المان غږ او امريکاغږ سره همېشني اړيکي پالل در واخله.
په مونښن کې د مولاناصديق فدايي او ورپسې په وياناکې د انجنير حکيم اگدري په بلنه((په هندواروپايي اوساکي- آرياني ژبوکې د پښتو دريځ)) يوې ورځنۍ څېړ نغونډې ته ارته بيرته وينا له خپل څانگپوهيزو برياوو څخه شمېرلای شم.
په پای کې د ستو کهو لم(( قلم کلوب)) په بلنه د پارسي او پښتو مورنيو ژبو د ژب - ښوونپوهنې (لېنگو ېستيک-پيداگوژيک) سېمينار ته ليکلې څېړلې ويناوې د نورو گډونوالو له تاوده هرکلي سره مخامخ شوې....
له دې ناخبر چې ((سليم عابد)) نومي ليکوال هملته وار له مخه د دواړو ژبو لو ستليکي(درسي کتابونه) کښلي او په اړوندو کورسوکې يې پر کار اچولي دي، بې له دې چې په هغه څانگپوهيزه(مسلکي) څېړنغونډه کې يې راسره يو گډون هومره کړی وي او يا يې راروسته زما او نورو څانگوالو د خپروشويو ليکنو څېړ نو په رڼا کې خپل لو ستليکي د بل چاپ لپاره له سره کتلي اوسي!
له ټولو ناخوالو او بخولو سره سره بياهم بشپړ ډېری مينه وال،
او بيا د چاپ او خپراوي په تړاو يې مرستې او لاسنيوي دا ډاډ او زړه غټاوی رابښي چې په زغرده ووايم:
هماغسې چې زوړ يوناني طب او داوسني طب ځايناستی کېدای نه شي، دغسې ورته زړه ژبپوهنه او پېښاووان يې زموږ د نوې پښتو ژبپوهنې ۴۰کلن غورځنگ هم راننگولای نه شي!
پای
December 3rd, 2012
برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
- برگردان: ا. م. شیرینظریه استالینی انقلاب جهانی
- ناصر اصغرینكاتی درباره افزایش حداقل دستمزد
- داکترسخی اشرف زی سیدکاغذفرقه وهابی در کشور های عقب مانده,دستنگروبی سواد
- سید احمد ضیا نوریحضرت عیسی مسیح علیه السلام
- نویسنده : مهرالدین مشیدچگونه می توان ملت شد و هویت مقتدر ملی پیدا کرد
- امان ریاضتآدم مرده است بگذار بنی آدمان همین باشند
- جاویدفرهادسه مقوله دریک گفتمان
- امیر هوشنگ اطیابیدر بزرگداشت نلسون ماندلا چه حقایق تاریخیای پنهان میشود؟
- محمد عوض نبی زادهمرحوم فرقه مشرفتح محمد خان میرزاد یکی ازمنادیان آزادی وعدالت
- نویسنده : مهرالدین مشیدهیچ تهاجمی مقدس نیست و هر اشغالی توجیه ناپذیر است
- نویسنده : دکتور طاوس وردک از خود بګویید و راجع به خود بنویسید
- نگارنده : زلمی رزمیاعلامیه جهانی حقوق بشر
- گزارنده به دری: عزیز آریانفر(کوشانی ها، کانگیویی ها، ، سابری ها، کروات ها و...)
- برونو دروسکیمارکس، لنین، بلشویک ها و اسلام
- نویسنده : دکتور طاوس وردک فساد اداري ، مسموم کننده مردم افغانستان
- زمان ( مراد )«قرار و فرار شاهِ ما»(1)
- سیامک ستوده آیا ماندلا در مبارزه بر علیه آپارتاید به توده ها تکیه کرد؟
- علی صدارت ابهام در لائیسیته و مذهب شیعه
- دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر نوشته از ع. بصیر دهزاد
- تُخارهاگزارنده: عزیز آریانفر
- محمد عوض نبی زادهنجف بیگ شیرویکی ازقربانیان عهد شکنی کوچیهای مهاجم
- سلیمان کبیر نورینماد جاویدان و پیروزمندانه ی آزادی و برابری انسانی
- محمد ضیا ضیاجمهوری دموکراتیک سخن
- نظر برهاندر جاودانگی تاریخ ومردی از افریقای جنوبی نلسون ماندیلا
- نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت پشتون ها
- زمان هوتکدهم دسمبرروز جهانی حقوق بشر
- علی رستمینلسون رولیهلاها ماندلا پدرمعنوی مردم افریقای جنوبی درگذشت
- عزیز آریانفرکشاکش در آسیای میانه
- ناصر اصغریدرباره آنارشیسم پرودون و باكونین
- نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت پشتون های آنسوی خط
- حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
- وصیت امام احمد ابن حنبل برای پسر خود در روزی عروسی اش !الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«
- گزارنده به پارسی دری: عزیز آریانفرمیهن نخستین و ریشه های هندواروپایی ها، فینی ها و اگورها 1و تورک ها
- داکتر سخی اشرف زی سید کاغذ خط مش سیاسی ,اقتصادی واداری حکومت کرزی به ناکامی گراید
- حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
- نویسنده : مهرالدین مشیدحماسۀ استثنایی تاریخ
- فرامرز دادورجایگاه جنبش چپ در اپوزیسیون دمکراتیک
- لیکونکي : دکتور طاوس وردک دافغانستان د سرتاسري بحران دنجات لاره
- بګرامیوال ـ از المانتبلیغات ریاکاران خود فروخته ماویست
- حسن پیمانپهبادهای بدون سرنشین امریکائی
- نویسنده : مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
- ترجمه توسط حمید محویاسلام ترسائی : مذهب از دیدگاه واقعی مارکسیسم
- جلال بايانی کاوشگرتروريســــــــــــت شــــــناخته شــــده حسن اميری
- دکتور طاوس وردک د اقتصادی اوسیاسي ونډې دوام
- داکتر سخی اشر ف زی سیدکاغذچراعیسویت درتضاد با جهان اسلام قرارگرفت؟
- افاده حقوقی از جلال بايانیدفاع از حق مشروع حقوقی خود هم قطاران خود
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردکولې امریکا د افغاني طالبانو یو لیډر مړ نه کړو
- محمد عوض نبی زادهابراهیم خان گاوسوارنمادی ازمبارزات داد خواهانه برضد استبداد
- مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
- دکتور طاوس وردک د اقتصاد او سیاست ونډه په جنګ کې
- لیکونکۍ : دکتورطاوس وردک کرکه ( نفرت )
- ناصر اصغرینگاهی به كنگره فدراسیون كار آمریكا
- دکتور طاوس وردک په اطلاعاتی مواردو کې د سوق او اداری اصول
- ترجمه: محمد پورهرمزاندربارهٔ کئوپراسیون
- دکتور طاوس وردک د محوري سازمان ستراتیژي
- الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانیمصافحه زن با مرد نامحرم !
- دکتور طاوس وردک د ستراتیژۍ بل ډول درهبر او مدیر کړه وړه دي
- الحاج امــیـن الـدیــن » سعـیـدی – سعید افـغــانی«جنتری عبادتی سال
- نظرمحمد مطمئنامريکايې پوهنتون او برتانوي پوځي اکاډمي
- خلیل ودادمصئو نیت قضایی نظامیان شوروی و ضمانتهایی که افغانستان میخواست
- نوشته کریم پوپل صحت و سلامتی درافغانستان
- دکتور طاوس وردک بیړنۍ ، د ډار او مجبوریت ستراتیژي
- محمد عوض نبی زاده ملا خداداد لورانی یکی ازرهبران جنبش دهقانی درکشور
- مهرالدین مشیدمبارزۀ عدم تشدد از گاندی هند تا گاندی سرحد و سرنوشت باشنده گان آن
- نوشته از ع. بصیر دهزادپاسخ و توضیح بر سوالات محترم داکتر سید عبد الله کاظم
- نوشته کریم پوپلادیان ابراهیمی یا یکتا پرستی
- دکتور طاوس وردک د جنګو علتونه کوم شیان دی
- دکتور طاوس وردک جنګ څه ته وايي
- نیش ِ بی بی سی ، نه از ره کین است !
- سید احمد ضیا نوریعید سعید قربان بر مسلمین جهان مبارک باد
- نویسنده : مهرالدین مشیدحج تجسم عینی توحید و قربانی نماد ایثار و توجه به اصل اقتصاد است
- ستراتیژی څه ته وایی او ولې سیاسیون دغه اصطلاح ډیره استعمالويلیکونکۍ : پوهندوی جنرال ارکانحرب دکتور طاوس وردک
- شباهنگ راددر چهل وششمین سالگرد جانباختن چه گوارا
- اسماعیل هوشیارنوبل و شیخ حسن روحانی !
- نویسنده : مهرالدین مشیدرابطۀ طالبان و القاعده ناشکستنی است
- صبا راهیگوسفند های مشنگ
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حج نیابتی
- ارسالی صمیمیاز تقسیم به دست متفقین تا آلمان متحد
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حج بعد از مرگ
- الماس فرضیپیرامون اقلیت مذهبی یارسان (اهل حق)
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«حــج رفـــتـن تکراری!
- نویسنده : مهرالدین مشیدنیایش کانون عبادت و عصیانی خودجوش و آگاهانه
- فرزاد رمضانی بونشنگاه ترکمنستان به افغانستان، از تلاش برای اجرای تاپی تا میانجیگری در مذاکرات صلح
- خلیل ودادفراز و فرود مناسبات هالند افغانستان
- الحاج امـیـن الـدیــن» سعـیـدی ــ سعید افـغــانی«در جنت عبادتی وجود ندارد!
- شباهنگ رادانساندوستی سرمایه ریاکارانه است
- نصرت شادلیبرال ها و بن بست کاپیتالیسم – دمکراسی
- علی رستمیخردستیزان قرن بیست ویکم
- سلیمان راوشجشن مهرگان
- ارسالی صمیمیمقبره 2600 ساله در ايتاليا كشف شد
- نظرمحمد مطمئنزموږ له پاره وياړ! د ټوپکوالو له پاره کباړ!؟؟؟
- رسول پويانجايگاه حقوق تعاملی در نظام حقوقي و قضايي افغانستان
- فرزاد رمضاني بونشدستاوردها وچالش هاي شورای کشورهای ترکزبان و نقش برادر بزرگتر تركيه
- نویسنده : مهرالدین مشیدسنت گرایی طالبان به مثابۀ انحطاط فرهنگی ضربه یی بر پیکر اسلام
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اهل تسویف
- تتبع ونگارش : الحاج امین الدین « سعـیـدی »آیا جایز است بگوئیم فلان شخص شهید است؟
- خلیل الله عالم پیش نویس تولید نیروی برق در افغانستان است
- پروفیسر عبدالصبور فروزان نگاهی به کنفرانس مس عینک
- دوکتور صلاح الدین سعیدي – سعید افغانينمونه های ازمنابع آزادی، حاکمیت قانون ودیموکراسی واقعی!
- نویسنده : مهرالدین مشیدروشنفکران راستین نسل سوگوار در هر برهه یی از تاریخ
- عتیق الله مولویزادهجمعیت اسلامی و فقدان رهبری
- مترجم: ا. م. شیریمبادله وامهای معوقه، یا تسلیحات مالی کشتار جمعی
- دکتر بیژن بارانشکنجه و استبداد
- نصرت شادفلسفه انقلابی ، حرافی ، سفسطه و شارلاتانیسم روشنفکری نیست
- الحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »ادرار بصورت ایستاده
- ادیب معصومی آزادي عقيده ، اندیشه وبیان حق طبیعی هر انسان است
- مترجم: ا. م. شیریبازیهای پشت صحنه با طلا: در انتظار شکست بزرگ(۲)
- مترجم: ا. م. شیریبازیهای پشت صحنه با طلا: در انتظار تحول بزرگ(۱)
- نویسنده : مهرالدین مشیددرد های استخوان سوز بیگانگی با سنت و ناآشنایی با تجدد
- نصرت شاداقتصاد سیاسی چپ ؛- محتوا ، شعار و امید
- نویسنده : مهرالدین مشیدمدرسه های دینی خاستگاۀ اصلی طالبان، ابزاری در دست آی اسی آی
- شباهنگ رادمفهوم انقلاب از نگاهِ اپوزیسیون چپ
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »صـدقـه فطر روزه
- نویسنده : مهرالدین مشیدفرهنگ سنتی و قبیله یی ( درسرحد) سکویی برای پرش استعماردرمنطقه
- عبدالواسع غفاریسیرانکشاف فوندامیتالیزم اسلامی دربسترآرام اروپا وامریکا
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت 5
- مترجم: ا. م. شیریجهاد گزینشی
- نویسنده: مهرالدین مشیدنماز نماد یگانگی، عدالت و آزادی تفکر و بیکرانگی اندیشه در اسلام
- الحاج امــیـن الـدیــن سعـیـدی – سعید افـغــانیفدیه غرباء در رمضان
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیق شکل گیری فرهنگ قسمت 4
- فرامرز دادورجنبش کارگری و چشم انداز سوسیالیسم در ایران
- نصرت شادزنان و کالا در فلسفه ساختارگرا یی
- شیرین نظیری فعال حقوق زنانماری کوری مخترع عناصر شیمائی رادیوم و پلوتونیوم
- یونس شاملیآقای علیرضا اصغرزاده در نقد سیدجواد طباطبایی پای لنگی دارد
- سرلوڅ مرادزی د جولای ۱۲ مه، د ملالې یوسفزۍ نړیواله ورځ
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت ۳
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »حکم روزه در کشور های اسکندنوی
- الحاجامین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »دندان کشی در رمضان
- رسول پویاننقش هرات در اقتصاد افغانستان
- نصیراحمد -- مهمندماه صیام یا ماه تصفیه وتزکیه
- ارسالی صمیمیگذري بر شهرموزه سن پترزبورگ – از شليك توپ لنين تا شب هاي نقره اي
- نویسنده :مهرالدین مشیدفرهنگ سنتی و قبیله یی در دو طرف دیورند سکویی برای پرش های استعماری
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیقشکل گیری فرهنگ قسمت ۲
- تهیه و پژوهش از ظاهر دقیق شکل گیری فرهنگ
- شیرین نظیری فعال حقوق زنسیمون دوبووار
- ترجمۀ امیر کشفی«آزاد اندیشی و تبلیغات رسمی
- حمید محوی«ایران، تخریب ضروری» یا جنگ تحمیلی
- اسماعیل هوشیاردو روایت متفاوت با یک نتیجه مشابه !
- فرزاد رمضاني بونشبنيان سازمان فرهنگی هنری فارسي زبانان و همگرايي بيشتر ايران افغانستان و تاجيكستان
- فرزاد رمضاني بونشچالش هاي ساخت طرح كاسا 1000 و آينده همكاري انرژي آسياي مركزي با جنوبي
- نصرت شاد چپ ها و روشنفکران نیچه گرا
- ارسالی صمیمی50 سالگي چايكاي روسي در فضا - پرونده محرمانه اي كه پس از نيم قرن جهاني شد
- ارسالی صمیمیطلاق پوتین تابوی سیاستمداران روس را شکست
- ارسالی صمیمینلسون ماندلا از مبارزه با آپارتاید تا دست و پنجه نرم کردن با بیماری
- عبدالو کیل کوچی روشنگران
- بهروز عارفیاستفان هسل، اندیشمند مقاومت
- طیار یزدان پناه لموکیوضع کنونی و نقش احزاب و اتحادیه های طبقه گارگر و متوسط در جنبش های اجتماعی
- دوکتور بشير افضليبخش دوم مقاله نجات انسان-نمايشنامه
- امین الدین سعیدیخواندن نمازدر محل که تصاویر باشد!
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«داستان عبرت انگیز
- علی صدارتابهام در لائیسیته و سربازان گمنام امام زمان
- مصلح سلجوقیدیموکراسیی کم بند (!)
- اسدالله جعفريامام علي در چشم ودل يار غار رسول الله ابوبكر
- میرعنایت الله ساداتاعتراف یک نویسندۀ ایرانی
- شيرين روشارمیشل فوکو، دولت و فقرای نیکسیرت
- شهباز نخعينابرابري، دموکراسي، حاکميت
- برگردان و تبصره از دکتر خلیل وداد با اینهمه منابع غنی آب کشوری کم آب و با آنهمه وقار و آبروهنوز هم سرزمین «بی آب» هستیم
- دوکتور بشير افضلي راه نجات انسان
- صبا راهیجنبش عدم خشونت و خشونت تولید انبوه سلاح های مرگزا !
- عزیز آریانفرآریا، آریانا و آریایی
- نظرمحمد مطمئند اسامه بن لادن ړنګ کور دخالص بابا فامیلۍ
- شیرین نظیریپیدایش نظام مادر تباری در جامعه بدوی
- نوشته الهه افتخاربشر؛ چرا مرتجع و پسگرا و تاریک فکر میشود؟
- عبدالو کیل کوچیغزنی مرکز فرهنگی جهان اسلام
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی » یادداشتی : به خطاطي قــرآن کریم به خـــون صدام حسیـن
- سید احمد ضیا نوریعفو یا بخشش
- نوشته کریم پوپلزلمی خلیل زاد
- علی رستمی پرولتاریاومبارزه طبقاتی درجامعه مدرن
- گزارنده: عزیز آریانفراز «پهنه های اریایی» تا افسانه های آذربایجانی
- عبدالو کیل کوچیگناه بیکاری به گردن کیست ؟
- برگردان: شهباز نخعيخط سير يک انقلابی
- برگردان: باقر جهانبانيشکست جنگ برای نفت
- شباهنگ رادکارگران و کودکان کار در اوّل ماه مه!
- شیرین نظیریزن نخستین نگهبان کودک ووسیله تولید نسل بشر:
- نصرت شادفلسفه مارکسیسم و مکاتب بورژوایی
- برگردان و تبصره از دکتر خلیل ودادنگاهی به گذشتهء ترانسپورت در افغانستان
- نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های بیرون فرهنگی و درون فرهنگی جاده صافکن مداخله و تجاوزقسمت سوم
- به قلم الهه افتخار روشنفکری : روشنفکری دینی است و یا دینی و غیر دینی ندارد!
- ترجمه: ا. م. شیریُردار طلائی سیاست چینی (۲)
- داکترسخی اشرف زی سیدکاغذنشر ارقام واهی توسط دایرهً المعارف افغانستان
- لیکوال : ننګیالی بڅرکیغزنی په اسني وخت کي داسلامي تمدن دپایتخت په توګه
- نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های بیرون فرهنگی و درون فرهنگی جاده صافکن مداخله و تجاوزقسمت دوم
- ترجمه: ا. م. شیریبُردار طلائی سیاست چینی (۱)
- نصرت شاد قرن بیست ؛ از فروید تا لوکاچ
- ترجمه: ا. م. شیریطلا: بازگشت به دنیای پول(۲)
- میر عنایت الله ساداتتحقق مشی ملی
- سید احمد ضیا نوریفشرده ی از زندگینامه خداوندگار عشق و عرفان حضرت مولانا (رح) وگذری بر آیین رقص سماع
- نویسنده : مهرالدین مشیدگسست های فرهنگی در سطح ملی زمینه ساز عمیق تر ساختن فرهنگ های محلی
- لیکونکۍ : دکتور طاوس وردک دعسکری مکلفیت دوه کلنه دوره
- ترجمه: ا. م. شیریطلا: بازگشت به دنیای پول(۱)
- مترجم: ا. م. شیریجنگ اقتصادی: بهترین دفاع، حمله است(۲)
- اسماعیل هوشیاردروغ سیزده به انتخاب خودتان !
- نصرت شاد ما و جامعه شناسان لیبرال غرب
- مترجم: ا. م. شیریجنگ اقتصادی: بهترین دفاع، حمله است(۱)
- شیرین نظیرینقش زن درپروسه تولید دردوره پیش از تاریخ:
- ترجمه توسط حمید محویبازگشت مبارزۀ طبقاتی
- نویسنده : مهرالدین مشیداز قبض و بسط تیوریک شریعت تا قبض و بسط اسلام گرایی
- نویسنده : مهرالدین مشیدزبان، ادبیات و فرهنگ را نباید بیشتر سیاسی کرد
- مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپااز دهه هاى ۱٤٤۱ تا ۱٩٥۰
- اسماعیل هوشیارزوایای حسی و لمسی نوروز !
- دوکتورصلاح الدین سعیدي - سعید افغانی بحث بوزینه بودن آدمی!
- نصرت شاددو جامعه شناس
- ارسالی صمیمیمیزبان امسال جشن جهانی نوروز کجاست؟
- عنایت الله پویان ژور خپګان
- علی رستمی جشنهای باستانی نمایانکر همبستگی اقوام وملیتهای تمدن اریایی
- نویسنده: مهرالدین مشیداز قبض و بسط تیوریک شریعت تا قبض و بسط اسلام گرایی
- نوشته از : ع. بصیر دهزادحقوق بشر و جرائم حذف فزیکی ( قتل های سیاسی) بدون پروسه عدلی و قضائی
- مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپا
- آصف بره کیبوداها فرو ریختند، نه آسمان تکان خورد نه زمین
- پيام پرتوىبردهداری در عصر مدرن؛ ارزش یک انسان چقدر است؟
- پیشگفتار و ترجمه: ا. م. شیرینمایشی تحت عنوان «بازرسی ذخیره طلای آمریکا»
- شباهنگ رادراهاندازی جنگ و تنش، سیاست کنونی امپریالیستها
- سید احمد ضیا نوری روز سیاه و فراموش ناشدنی در تاریخ افغانستان فروپاشی تندیس های بودا
- اسماعیل هوشیارمشکلات چپ ازدرون و دربیرون !
- ترجمه توسط حمید محویامپریالیسم : مبارزه علیه آن و یا در تبانی با آن
- نوشته کریم پوپل تعداد تلفات جنگهای سال 2001-2013 در افغانستان
- فرامرز دادور جایگاه جنبش زنان در ایران
- مترجم: پيام پرتوى تاريخ تجارت برده از آفريقا به اروپا
- نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی
- مترجم: ا. م. شیریچاله های سیاه اقتصاد جهانی (بخش دوم)
- نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی قسمت دوم
- ارسالی صمیمیهشت تن از منحوسترین روسای جمهوری آمریکا!
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدي – سعید افـغــانـي «مــــدیــنـــﮥ مــنــوره وفــضـایــل آن
- ترجمه توسط حمید محویعلم و فرهنگ در ایران : چالشی برای غرب
- شباهنگ راددر یادمان کمونیستهای یازده اسفند پنجاه!
- فرزاد رمضانی بونش؛ کارشناس مسائل بینالمللچرا سازمان همکاری اسلامی منفعلانه عمل میکند؟
- برگردان: منوچهر مرزبانيانقرائتی دنیوی از سرشت ستیزه ها
- نوشته از : ع. بصیر دهزاد لایحه (اصولنامه) طالبان آئینه از تحجر و هویت خشن
- نویسنده : مهرالدین مشیدحکومت دینی از تجربۀ اسلام گرایی تا آزمون های تازۀ پسا اسلام گرایی
- تتبع ونگارش؛ترجمه وتلخیص:ازحسن پیمانامیرتیمورموئسس سبک اصیل هنرمعماری وحامی فرهنگ ومدنیت آسیای وسطی
- تهیه و ترتیب کننده : انجینر سرور « صالح » مبارز صلح و تفاهم نیک ؛ مولانا استاد « سعید افغانی»
- نصرت شادبورژوازی و روانشناسی شورش توده ها
- غلامعلی بیگدلیاستعفای پاپ و بحران فساد جنسی در واتیکان
- مترجم: ا. م. شیریچاله های سیاه اقتصاد جهانی (بخش نخست)
- اسماعیل هوشیاررابطه هنر؛ سیاست و ایدئولوژی !
- پيام پرتوى چرا بحران رخ ميدهد؟
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی« عقدنــکاح درانــتـریـنـت
- ترجمه توسط حمید محویناسیونالیسم : بیماری روانی ؟
- سفر زن به حج وعمره بدون محرمالحاج امـیـن الدین « سـعـیـدی- سعید افغانی »
- نصرت شادمارکس جمعبندی فلسفه و تاریخ بود
- مترجم: ا. م. شیریجهان مالی موازی (۲)
- ارسالی صمیمیحمله فضایی - وحشت بارش شهاب سنگ روسیه را فرا گرفت
- مترجم: ا. م. شیریجهان مالی موازی (۱)
- مترجم: ا. م. شیرینشت اطلاعات از صندوق بین المللی پول
- نوشته کریم پوپل افغانستان باید قبل از خروج قوای ائتلاف استفاده از آب دریای آمورا آغاز نماید
- حريف حريفمصئونيت قضائی يا مجوز تداوم جنايات جنگی؟!
- مترجم: ا. م. شیریاطلاعات تکاندهنده در باره سوداگری بانکی بین المللی
- سرلوڅ مرادزید نوبل د سولې جایزه د پښتنې ملالې حق دی
- نویسنده : مهرالدین مشیداز مدرنیسم و اسلام گرایی تا پسامدرنیسم و پسااسلام گرایی
- گزارشگران بدون مرزردهبندی جهانی آزادی مطبوعات ٢٠١٣: پس از بهار، امیدهای ناامید شده
- کریم پوپلاستخبارات وفعالیتهای آن در افغانستان
- نویسنده : مهرالدین مشیداز مدرنیسم و اسلام گرایی تا پسامدرنیسم و پسااسلام گرایی
- تهیه . ن . شادزبان دینی عربی فلسفه اسلامی
- شباهنگ رادتقابل و رویارویی دو فرهنگ
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذموافقه نامه نافرجام ترانزیتی واقتصادی اپتا بین افغانستان وپاکستان
- نصیراحمد – مهمند دحضرت محمد (ص) دنیکمرغی زیږدنی اوسیرت په ویاړیادونه
- نویسنده: مهرالدین مشیداز اسلام گرایی تا پسا اسلام گرایی قسمت دوم
- نوشته از ع. بصیر دهزادتاٌملی بر گزارش پروژه عدالت انتقالی سازمان فارو
- مهرالدین مشیداز اسلام گرایی تا پسا اسلام گرایی
- نوشته : ماریا دارو غزنه مرکز فرهنگ وادبیات
- داکترسخی اشرف زی سیدکاغذبازکشائی خط آهن درشمال وانکشاف جدید شهراه ترانزیتی
- نوشته کریم پوپلنامها وقصه های فلکلوریک کابل
- نصرت شاددین سیاسی و سیاست دینی ، ماکیاولی را زائید
- ترجمه: اکبر تک دهقاندوُیچه بانک آلمان و رفع اتهام از خود
- رسول پوياننگاهی به نقش موسسات خارجی در افغانستان(NGOs)
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«دین اسلام آخرین دین آسمانِی برای بشریت!
- نصرت شاد رمان های میلان کوندرا - و ما
- علی رستمی جهان هستی درآیینه تاریخ
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«استعمال وخوردن قطره چکان
- امین الدین « سعیدی- سعيد افغانی »جشن تولد در اسلام
- برگردان – دوکتور سید احمد جهشپایان جهان :غیبگوئی 2012 مستقیما از زبان راهبان مایا
- کریم پوپلکانون تمدنهای باستان
- ترجمه از: ا. م. شیریبمناسب در گذشت اسکار نیمایر
- نصرت شاد هزار سال نبرد فلسفه غرب با الهیات مسیحی
- شباهنگ رادجامعه (مردم)، حاکمیت و موقعیت چپ
- پوهانددوکتورم.ا. زيارد نوې پښتوژبپوهنې په مورچل کې
- پوهاند دوکتورم.ا. زيارپښتو غړپوهنه
- پوهاند دوکتورم.ا. زيار پښتو وييپوهنه
- نوشته کریم پوپل هنر صنایع باستان افغانستان
- نوشته کریم پوپل هنرصنایع اسلامی در افغانستانقسمت دوم
- نوشته کریم پوپل هنر صنایع باستان افغانستان
- نوشته کریم پوپل صنایع معاصر افغانستان
- سید احمد ضیا نوری نقدی بر گفتار کامبیز رفیع زیر عنوان ( دانشگاه سعودی در کابل)
- اسدالله جعفریرسالت پیغمبری زینب(س)
- ترجمه: اکبر تک دهقانخطرات بانکهای سایه برای اقتصاد جهانی
- نجم کاويانینگاهی به چالشهای فراروی فارسیدری در افغانستان
- میرویس جوادله شیعي هلال تر شیعي ښاماره
- اسدالله جعفریشهادت حسین ویاران حسین(ع) بر کمال جویان قرار گرفته در جاذبه حق، تسلیت باد!
- جوانان بیداررښتيا هم په ۲۰۱۲کې دنيا ختميدونکي ده؟
- آزيتا نيکنامدو چهره دولت
- ترجمه توسط حمید محویبخش دوّم «تصویر : از بهت زدگی تا آموزش و پرورش»
- ترجمه توسط حمید محوی«تصویر : از بهت زدگی تا آموزش و پرورش»
- ترجمه: اکبر تک دهقانتبعات اقتصادی طوفان دریایی اخیر در آمریکا
- نصرت شادشناخت نیچه ، محاکمه یا نقد او ؟
- تایب و ارسال کننده: امان معاشرپیامد های نامیمون استخراج معدن مس عینک از دید گاه جیولوجی
- فرزاد رمضاني بونشفرصت طلايي چابهار در آينده اقتصاد آسياي مركزي و نگاه بازيگران
- نصرت شاد از انقلاب فرهنگی تا قدرت جهانی
- نوشته و تحلیل از سکندر تخاری چرا علیه قصرنشینان وثروت اندوزان که عاملان اصلی انتحار اند فتوی نه میــدهید ؟
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«اکثریت اهل جنت را زنان تشکیل میدهد!
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذبزرگترین مرکز فرقه وهابیزم در تپه مرنجان تعمیر میشود
- ترجمه توسط حمید محویراسل مینز (1939-2012) سرخپوست مبارز دیگر در میان ما نیست
- علی رستمی مبارزهء سیاسی و رعایت موازین اخلاقی
- محمد عالم افتخارازعید قربان و جش دیوالی تا شیطان سوزی و شیطان یابی!
- عبدالقدیر میرزاییبه ششمین برج مخابراتی جهان آشنا شوید :
- نوشته کریم پوپلوضیعت حیات وحش در افغانستان
- نوشته کریم پوپلفهرست پستانداران افغانستان
- نوشته کریم پوپل لست پرندگان افغانستان
- نوشته کریم پوپلچگونگی زیست خزندگان افغانستان
- نصرت شاد مائو و مائوئیسم در چین و ماچین
- علی رستمی تمدن شوراها زاده ء انقلاب اکتوبر
- انجنېر ظهورالدين اندېشسو سیا لیزم برۍ پر امپر یا لیزم حتمي دی
- شباهنگ رادکدام چپ و کدام سازمان؟
- نور مُحمَّـــد غـفـوريسیاسی گـــــونـد
- محمد عالم افتخاربار دیگر در بارهء «ساده»، «ساده نویسی» و از «ساده» یا از «پیچیده» گفتن!
- دکتر بیژن باران اصلاحات دینی در خاور میانه
- الحاج امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آنانیکه جسد پیامبرصلی الله علیه وسلم رابسرقت برده نتوانستد شخصیت اورا هم لکه دار ساخته نمیتوانند!
- نظر برهان مجبوریم آحترام تجویزی را به جا نمایم
- نصرت شاد انقلاب وجدان ؛ جمعبندی یک شاهد
- ترجمه توسط حمید محویاستعمار در آسیا
- نیما فرمین، دکتر در حقوق از دانشگاه مون پلیه فرانسهنوری علا از حقوق اساسی چه می داند؟
- الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«وفای به عهد
- نصرت شاد ادعای غیرطبقاتی بودن آنارشیسم
- سرلوڅ مرادزی هرهیواد خپله ملي ترمینالوژي لري
- شباهنگ رادمنفعت سرمایه و سرکوب جهانیست
- الحاج امــیـــن الدین « سعیـــدی – سعــید افغانی »بوسیدن دست از دیدگاه اسلام
- نصرت شادگنجشک نقد استالین یا کبوتر روی بام تروتسکی ؟
- نصرت شاد آنارشیست ها در کمون پاریس
- عبدالقدیر میرزاییتاج محل ؛ نمادی از عشق ، محبت و دوستی
- ویدا میرزاییفراموشی در بزرگ سالان
- نویسنده : مهرالدین مشیدفراز و فرود های مبارزاتی اخوان المسلمین و بهار عرب قسمت چهارم
- نوشته کریم پوپلمقروضیت جدید و سابقه دولت افغانستان
- نصرت شاد آنارشیسم و انقلاب ناتمام آلمان
- منتشره تازه ترین شماره لوموند دیپلوماتیکنئوليبراليسم در دالان هبا
- الماس فرضیمسابقات المپیک لندن و سازماندهی سود محور آن
- نصرت شاد خاطرات آنارشیست ها و تاریخ نویسی بلشویک ها
- مهرالدین مشید فراز و فرود جنبش اخوان المسلمین قسمت سوم
- اسدالله جعفریفلسفه حیات، در کلام امام حسن مجتبی(ع)(بخش اول)
- نصرت شادفراز و فرود آنارشیست های اسپانیا
- رازميک کوچيان گرامشي، تفکري که جهاني شد
- نویسنده : مهرالدین مشیدنهضت اصلاح دینی و جنبش اخوان المسلمین قسمت دوم
- برگردان: ا. م. شیریاسلام افراطی، بمثابه ابزار جهانی سازی
- محمداسحاق فیاضمرثیه ای برای میراث فرهنگی و تاریخی ما
- ډاکټر لمرد پلار مسلک او د ماشوم معيوبه زېږېدنه
- شباهنگ راداتحاد از کدام منظر و در کدام بستر
- ترجمه: نسترن احمدیچرا مارکس بازخوانی می شود؟
- نویسنده : مهرالدین مشیدنهضت اصلاح دینی و جنبش اخوان المسلمین
- ارسالی صمیمیروزنامه اتفاق اسلام پس از یک قرن فعالیت متوقف شد
- حسینه رووفیسیاه دانه درمان برای هر بیماری بجز از مرگ
- نصرت شادیادی از کروچه ، ادیب و فیلسوف ایتالیایی
- ارسالی صمیمی مهمترین دستاورد علمی قرن
- محمداسحاق فیاضدهلی، تلاش های جدید برای رونق اقتصادی افغانستان
- نوشته کریم پوپلامکانات راه بحری افغانستان از ایران
- دکتر بیژن بارانیادها- تختی
- تتبع و نگارش : برهان الدین « سعیدی »كوروش« كبير» شاهی؛ خردمند و عادل !
- الحاج امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«آیا سگ نجس است؟
- زائران ايراني
- نصرت شاد فمنیسم ، - آزادی زنان یا نجات زحمتکشان ؟
- اسدالله جعفریمبعث پیغمبر عشق ورحمت برحق جویان مبارک
- نوشته کریم پوپلوضیعت مالداری در افغانستان
- ولی محمد«نورزی»دتورو اوشنو چایو څښل څه ګټه لری؟
- تحليل : دوکتور علوم جلال بايانی طرح امضا سند رهبردی امريکا و افغانستان در سال ۱۹۷۲ ريخته شده بود
- نویسنده : مهرالدین مشید حیرت زده گی های فرصت سوزانۀ نخبگان و روشنفکران افغانستان
- داکتر سخی اشرف زی سیدکاغذبررسی دشواری های راه ترانزیتی افغانستان باکشورهای همسایه
- کریم پوپل کشمیره
- تتبع و نگارش:داکتر فیض الله نهال ایماقخط اورخون و آثار مکتوبه ٔ دیگردر زبان ترکی
- عبدالصبور فروزاننقش معادن افغانستان در تحولات سیاسی کشور
- نصرت شاد ما انقلاب می خواهیم نه جنگ !
- برگردان: ا. م. شیریمالکیت خصوصی و عدالت اجتماعی
- ترجمه توسط حمید محویسوسیالیسم و فرهنگ
- نورمحمد غفوریافلاطون او دټولنیز عدالت
- کریم پوپلخاکشناسی خاکهای افغانستان
- نصرت شاد فلسفه ایده آلیستی شرق در تاریخ فلسفه غرب
- شباهنگ رادچپ و چالشهای آن!
- صدیق رهپو طرزیدانش تبار شناسی یا ژنی و جنی
- الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«وضعیت چشم در نماز
- ( سيد احسان واعظی )فاشيسم و نازيسم منفور ترين پديده های ضد بشری اند( بخش دوم )
- نویسنده : مهرالدین مشید حیرت زده گی های فرصت سوزانۀ نخبگان و روشنفکران افغانستان
- نوشته توسط الهه افتخار تمدن علمی - صنعتی یا تمدن خود کشی؟
- محمد عالم افتخار از کارل مارکس تا کارل پوپر؟!
- کریم پوپل یاد بود از سوم می رور جهانی آزادی مطبوعات
- الحاج امــیـــن الـدیــن« سعـیـدی – سعید افـغــانی«چهل نماز در مدینه منوره
- صدیق رهپو طرزیکشور های چند قومی: درد سر ها و راه حل ها
- تهیه و ترتیب توسط محمدالله نصرتاسهالات
- سید احسان واعظی فاشیزم و نازیزم منفورترین پدیده های ضد بشری اند
- اقتباس و برگرد از : دوکتور علوم جلال بايانی [ تعريف والستريت ، جنبش والســتريت و آئنده پر خروش والســـتريت ]
- نویسنده :مهرالدین مشیدارایه وغنای الگوهای نظری برای گشودن بن بستهای فکری درحوزه های گوناگون
- نصرت شادمردان شورشی و زنان ناراضی
- الحاج امین الدین « سعیدی- سعید افغانی »آیاپیروی وتقـلیداز مذهب ( مذاهب)چهارگانه اهل سنت واجب است؟
- محمدالله نصرتسوءتغذیه چیست؟
- ع . باغبانقانون وقانونیت دردوره طالبان !
- نویسنده : مهرالدین مشیدجنگ بر سر ارزش ها جدا از جنگ تمدن ها و فرهنگ ها است
- نورمحمد غفوری افلاطون او د سیاسی - ټولنیز نظام سمون
- الحاج امــیـــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«طــــلا ق
- نصرت شاد اخلاق و فلسفه اخلاق ،– ما و بورژوازی
- نورمحمد غفوریټولنیز خوځښت (اجتماعی جنبش)
- سلام خاناز ۱۱۰ مشاورین تنها ده تن در مشوره ها نقش دارد
- رسول پویانابعاد مثبت و منفی تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی و نقش آن در افغانستان
- سید احمد ضیا نوری علم و عالم
- ترجمه : بابک پاکزادتأثیر کوبا بر وضعیت بهداشتی و آموزشی
- نویسنده : مهرالدین مشیدجای مردان سیاسی بنشانید درخت که هوا تازه شود
- نصرت شادهایدگر ، فیلسوفی مهم ، سیاستمداری گمراه
- الحاج امین الدین « سعـیـدی- سعيد افغاني »حکم خریدن خانه به سود بانکی
- د مولانا ډاکـټـر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنهزورور
- محمد امان ریاضتتبعیض قومی ونژادی
- نوشته کریم پوپل جشن نوروز میراث قوم آریائیها بخصوص بلخ وبخدی است
- ډاکټر حرکتفلسفي بحث
- نوشته کریم پوپل ظرفیت و پوتانشیل تولید انرژی در فغانستان
- تهیه وتدوین توسط محمدالله نصرتنگاهی مختصر به پیدایش نوروز در طول تاریخ
- خسرو صادقی بروجنی، در دفاع از «منطق استثمار»
- نویسنده : مهرالدین مشیدظهور انسان بزرگترین سناریوی نظام تکاملی آفرینش
- اقتصاد سياسي سرمايه داري ايران
- سید احسان واعظیبرخی از مفاهیم و مقولات اقتصادی در ادبیات کلاسیک فارسی – دری
- فرامرز دادرس«جنگ هدفمند چیست؟»
- نصرت شادبورژوازی و فلسفه اجتماعی اش
- مهسا بهاریروز جهانی زبان مادری حقیقتی تلخ
- نگارنده : زلمی رزمیورزش باستانی
- محمد یوسفبزکشی
- نوشته صوفی کریم فیضانی احزاب التحریر
- نوشته کریم پوپلشهر کابل جدید
- نصیراحمد – مهمند میلادالنبی یادبشریت نجات بخښوونکی سټرلارښود
- سیاسی سیستمونه او د هغو ډولونهنورمحمد غفوری
- نوشته کریم پوپل بانکداری در افغانستان
- نوشته کریم پوپل اقتصاد افغانستان
- الحاج امـین الدین سعیـدی- سـعـیـد افـغـانی تقویت نیروی معنوی در صحبت
- میرعبدالواحد ساداتاعمار وبازسازی قصرهای تاریخی
- نجیب الله جویا پیشینه و پیامد کیش شخصیت در جامعه نیکپی
- جهانگیر محبیچگونه خشم و عصبانیت مان را کنترول کنیم
- محمد عالم افتخارشناخت و دانش؛ وثیقهء نجات درعصر امروز است!
- تتبع و نگارش: رستم پیمانمجموعه حقوق زن – قسمت نهم
- نویسنده : مهرالدین مشید انحراف « مذهبیون مادی گرا » در انقلاب ها کشنده تر از هر انحرافی است
- نیما فرمیندموکراسی (مردم سالاری ) چیست ؟
- تهیه و ترتیب توسط : محمدالله نصرتسردرد چیست؟ چرا انسان مبتلا به سردرد می شود؟
- کریم پوپل فرسایش خاک و بیابانی شدن در افغانستان
- سید احمد ضیا نوریآنچه در سال گذشته 2011 م بوقوع پیوست
- نورمحمد غفوریسیاسی سیستمونه او د هغو ډولونه(دوهمه برخه)
- محمد عالم افتخاردستنوشته های معرفتی :
- سیرژه حلیمیجاي چپ در اين توفان اقتصادي کجا ست؟
- نویسنده : مهرالدین مشیدافق روشنگری در گسترهٔ حقیقت سوژه پذیر نیست قسمت اول
- نوشته کریم پوپل ارزش معادن افغانستان تثبیت شد
- اسدالله جعفريميلاد حضرت مسيح بر آزادگان جهان مبارك باد
- نوشته کریم پوپلمعادن افغانستان
- خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
- رسول پویاننقش فلسفه و عرفان در مدنيت خراسان(افغانستان)
- انجنیر عبدالقادرمسعودارواښاد محمد علم بڅرکی
- سید احمد ضیا نوریانتحار........
- نصیراحمد ـ مهمنددهم محرم الحرام یا روز عاشورا
- نصرت شادعرفان شرقی ، بازیگوشی غربی
- نوشته کریم پوپلاشتراک کشورهای هند و چین در سرمایه گذاری معادن افغانستان تعادل منطقه را بار می آورد
- اسدالله جعفريپشمينه پوش پارسا(نگاهي به زندگي آقا بزرگ كرماني)
- بقلم بهروز دانشعاشورای سياسی و معرکه گيری !
- جمعه خان صوفيخټک: دتفکر دپاره خوراک
- فاروق ثواب خودشناسی، اهمیت و ضرورت آن
- لیکنه : ډاکټر سید شیر اقا حرکتحقیقت تل مادي او قانونمند دې !
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (11)
- عدالتسوسيال دمکراسی، سوسياليسم شوروی و ۹۹ درصد پايينی
- تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (3)
- کریم پوپل تنظیم منابع آب درافغانستان
- برگردان شین میم شینپست مدرنیسم و امپریالیسم (9)
- علی رستمیرستا خیز انقلاب اکتوبر
- تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (2)
- نصرت شادجدایی دین از فلسفه در عصر جدید
- برگردان شین میم شیناراده (خواست)
- تحلیل واره ای از گاف سنگزادسیری در تفکرات فرهاد عرفانی (مزدک) (1)
- يونس پارسا بنابدو نمونه از پديده های جهانی شده در مسير حرکت جهانی سرمايه
- مترجم: ا. م. شیریمفهوم لنینی «طبقه» و زمان حاضر
- عدالتده جزء روند انديشۀ انقلابی لنين
- نورمحمد غفوریسیاسی سیستمونه او د هغو ډولونه
- در انتظار پایان تاریخ فلسفه
- برگردان شین میم شینزوال تمدنی ـ فرهنگی
- مهرالدین مشید جهان وطنی دینی تا فرا دینی
- برگردان ـ ر. ح . بازیارتضادهای سوسیالیسم
- برگردان شین میم شینپست مدرنیسم و امپریالیسم (4)
- سوسن دادرسمیلیونر ها کجا پنهان می شوند ؟
- ترجمه احمد سیفچاله ها و چالش ها (85)
- برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (4)
- رضا خسرویایدولوژی کولاک زاده های وطنی
- نصرت شادآغاز فلسفه ، سکولار یا دینی ؟
- برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (3)
- برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم کاتولیکی (مسیحی) )
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (9)
- برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم (2) (بخش آخر)
- ایدئولوژی کولاک زاده های وطنی (2)
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (8)
- رضا خسرویایدئولوژی کولاک زاده های وطنی (1)
- برگردان شین میم شیناگزیستانسیالیسم (1)
- برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (2)
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (7)
- برگردان شین میم شینایدئالیزاسیون
- میم حجریمشت نمونه خروار (1)
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (6)
- برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (3)
- برگردان شین میم شینمفهوم
- برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (2)
- برگردان یدالله سلطان پورحزب و جهان بینی آن (1)
- برگردان شین میم شیندیالک تیک رئال و ایدئال
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (5)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (34) (بخش آخر)
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (4)
- برگردان شین میم شینتضادهای تمدن ستیز سرمایه داری
- برگردان شین میم شیندیالک تیک تمدن زدائی (1)
- نصرت شادانترناسیونالیسم فقر مخالف امپریالیسم گلوبال
- برگردان شین میم شینحقیقت پرستی (صداقت)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (33)
- برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (3)
- مترجم: ا. م. شیریتوفان سرمایه داری
- سلګې !!!د مولانا ډاکټر محمد سعید « سعید افغاني » لیکنه
- واسع عظیمی آنچه تعریف و تعهد کردیم تحقق نیابید
- برگردان شین میم شینحقیقت
- گاف سنگزادچاله ها و چالش ها (77)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (32)
- برگردان شین میم شینواقعیت و واقعیت عینی
- برگردان میم حجریاستالینیسم چیست؟ (2)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (31)
- سلیمان کبیر نوریعشق چگوارا؛ حماسه ی جاویدان و تابناک
- استالینیسم چیست؟ (1)
- شباهنگ رادجایگاه و اهمیت سلاح در جهان سرمایهداری
- تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (4)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (30)
- تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (3)
- تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (2)
- برگردان میم حجریجنبه ایدئولوژیکی نئولیبرالیسم
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (29)
- نصرت شادما و مردان ریشوی غرب
- نویسنده : مهرالدین مشیدروح مشترک در ادیان پیام آور آشتی میان ادیان و فرهنگ ها است
- علی رستمیسرمایداری از مدرنیته تا پسامدرنیسم همراه با خشونت درلابلای تاریخ !
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (28)
- محمد عالم افتخارحقایق کودتا علیه حضرت محمد ؛و تبعات آن بر 14 قرن «اسلام» و مدعیات اسلامی
- تحلیل واره ای از شین میم شینسیری در جهان بینی امیر حسین آریان پور (1)
- ع باغبانقانون وقانونیت در دوران مجاهدین
- نصرت شادمارکسیست های تعارفی غرب
- برگردان یدالله سلطان پوردس انتگراسیون فرهنگی
- برگردان شین میم شیندیالک تیک انتگراسیون و دس انتگراسیون
- برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی (3)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (27)
- برگردان شین میم شینانقلاب علمی ـ فنی
- برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی (2)
- برگردان شین میم شینانقلاب صنعتی (قرن هجدهم)
- برگردان شین میم شینافسانه روزا لوکزمبورگ و اسطوره آنتونیو گرامشی
- انقلابدکتر بیژن باران
- نصیراحمد« مهمند »رادیو
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (26)
- نویسنده : مهرالدین مشید کفتار ها را به زنجیر ببندید و اگر شیری یافتید به نوازشش بکشید
- نوشتۀ : مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغانی »انـتـظار تا به چه وقت ؟
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (25)
- برگردان شین میم شین سایه دراز اوبژکتیویسم (1)
- نویسنده : مهرالدین مشیدآگاهی ، آزادی و عدالت در جامعۀ بشری عصارۀ قرائت دینی است قسمت دوم
- سلیمان راوشجشن مهرگان
- نصرت شادهومانیسم سوسیالیستی ، آزادی اگزیستانسیالیستی
- کریم پوپل مخابرات در افغانستان
- پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن
- برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟ (2)
- رضا فانی یزدییاد بعضی نفرات
- تحلیلی از شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (3)
- برگردان شین میم شین همزیستی مسالمت آمیز
- برگردان میم حجریمارکسیسم بدون لنین؟ (1)
- تهيه و تنظيم از سهيلا دهماسیبه ياد کمونيست فراموش نشدني، دکتر هنری نورمن بثيون!
- نورمحمد غفورید بازار اقتصادی نظام او د هغه بڼې
- نصرت شاداگزیستنسیالیسم و ادعای تکمیل مارکسیسم
- برگردان شین میم شین دیالک تیک علت و معلول (6)
- شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (2)
- برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (6) (بخش آخر)
- برگردان شین میم شین سوسیالیسم به جای بربریت (23)
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (5) (بخش آخر)
- برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (5)
- برگردان شین میم شین سوسیالیسم به جای بربریت (22 )
- احمد بخردطبع چاله ها و چالش ها (47)
- شین میم شینسیری در جهان بینی دکتر فیروز نجومی (1)
- نور محمد غفورید کار په بازار کې د ګړندیو بدلونو اړتیا
- رضا خسرویزنده باد دیکتاتوری پرولتاریا
- محمد اسحاق فیاضآفت های دموکراسی درکشورهای جهان سومی
- برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (4)
- نگارشی : از دکتر حمیداله مفیدشناسایی شهر کابل قلب تپنده وپایتخت زیبنده افغانستان
- برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (3)
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (4)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (20 )
- نصرت شاددوره باستان ، حقایق و خیال ها
- جهان سرمایه و ثروت به لرزه درآمده استجهان سرمایه و ثروت به لرزه درآمده است
- برگردان شین میم شینسرگذشت ناجیان و انحلال طلبان (1)
- مترجم: محمدتقی برومند (ب. کیوان) مسئله انسان پس از مارکس (۲)
- نوشته: محمد عوضدموکراسی خلقی و دیکتاتوری پرولتاریا
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (2)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (18 )
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی –سعيد افغانی دفـــع ظلــم ظالــم
- ترجمه و چند توضیح مختصر: ا. م. شیریده روش برای اغوای مردم بواسطه رسانه های جمعی
- برگردان میم حجریدولت، انحصارات، امپریالیسم (1)
- برگردان شین میم شینعدالت
- میرعنایت الله سادات ارج گذاری به تمدن غزنه
- منبع: پرنسا لاتينادربارۀ آگوستو ساندينو مظهر انقلاب رهايیبخش نيکاراگوئه
- نصرت شادسقراط اعدام شد ، افلاتون نویسنده
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (9)
- برگردان میم حجریلنینیسم بمثابه فاز دوم سوسیالیسم علمی (2)
- نوشته محمد عوضمبارزه وضرورت آن
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (8)
- برگردان میم حجریلنینیسم بمثابه فاز دوم سوسیالیسم علمی (1)
- برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (3)
- نورمحمد غفوریاقتصادی سیستمونه او د هغو ډولونه
- حجریچاله ها و چالش ها (3)
- برگردان شین میم شینچیز
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (7)
- نصرت شاد عصای پای نیچه برای دست فلج هیتلر
- برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (2)
- پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن (قسمت دوم)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (6) (بخش آخر)
- برگردان شین میم شینفتیشیسم (بت پرستی)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (5)
- برگردان میم حجریامپریالیسم در دوره رقابت دو سیستم (1)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (4)
- حسینه رووفیاختلالات در شخصیت ها
- برگردان شین میم شینجنگ های دهقانی
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (3)
- واکنشی بر نوشته ای از رشید اسماعیلیدوباره «ما»! (2) (بخش آخر)
- ح. مهدی پورنظری بر نظرات دکتر قراگوزلو (1)
- واکنشی بر نوشته ای از رشید اسماعیلیدوباره «ما»! (1)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (2)
- محمد عوضشخصیت ، رهبر و کیش شخصیت
- برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (4) (بخش آخر)
- برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (3)
- پارسا بهنابپاسخ به پرسشهای حائز اهمیت پیرامون نظام جهانی سرمایه و مضامین مربوط به آن(قسمت اول)
- برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (2)
- برگردان شین میم شینفرماسیون های اجتماعی ـ اقتصادی (1)
- برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (3) (بخش آخر)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (7)
- نصرت شادانسان موجودی است معلق ، در فلسفه
- نوشته کریم پوپلکیها جهان را در کنترول دارند
- برگردان شین میم شینپرولتاریای مدرن (1)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (6)
- مترجم: بابک پاکزاد اعتقاد کورکورانه سردمداران پرهیاهوی بازار آزاد
- برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (2)
- محمد اسحاق فیاضآیا افغانستان بعد از 2014 دچار بحران اقتصادی می شود؟
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (5)
- محمدنبی عظیمی جامعه شناسی نظامی
- میم حا نجارفرمایشات اسکار لافونتن در کنگره مارکس «21»
- برگردان شین میم شیندولتی کردن، کاپیتالیسم و سوسیالیسم
- برگردان میم حجریپرولتاریای متشعشع (1)
- برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (4) (بخش آخر)
- محمد اسحاق فیاضغزنی، عجوزه ای که می خواهد پایتخت فرهنگی شود
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (4)
- برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (3)
- برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (2)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (10)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (3)
- برگردان شین میم شینایدئولوژی (2) (بخش پایانی)
- برگردان میم حجریسوسیال ـ دموکراتیسم و کمونیسم (1)
- خدامراد فولادیدر شناختِ حزب کِمونیست – بخش اول
- نصرت شاد لیبرالها و خاطرات فلسفی شان
- برگردان شین میم شینایدئولوژی (1)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (2)
- برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (6)
- برگردان میم حجریامپریالیسم نوین (1)
- سید احمد ضیا نوری فلسطين شصت و سه سال زير چكمه اشغالگران
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (12) (بخش پایانی)
- داکترآریندرباره سیاست اجتماعی
- برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (5)
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (بخش پایانی و 6)
- نورمحمد غفوری ولسواکی (دموکراسی)
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (5)
- نصرت شادسه سخنرانی یک مبارز آنارشیست
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (11)
- نبی عظیمی زور گویی از نظر جامعه شناسی نظامی
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (4)
- برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو، سر سفره بی صاحب افغانستان (4)
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (3)
- برگردان یدالله سلطان پوررفرم و انقلاب
- برگردان میم حجریکارخانه گی پیرامون ایمانسیپاسیون زنان(1)
- برگردان یدالله سلطان پوردر پناه ناتو سر سفره بی صاحب افغانستان (3)
- برگردان میم حجریسیر و سرگذشت احزاب کمونیست اروپای شرقی (2)
- برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (4) (پایان)
- برگردان یدالله سلطان پورجنگ فراموش شده ای در افغانستان (2)
- ارسالی یما فریدونسرنوشت غم انگیزروشنفکری در افغانستان
- برگردان میم حجری بناپارتیسم (نئوناپلئونیسم)
- برگردان یدالله سلطان پورجنگ فراموش شده ای در افغانستان (1)
- توضیح مختصری از راویپریکاریته به چه معنی است؟
- برگردان میم حجریتجزیه و تلاشی احزاب کمونیست اروپای شرقی (1)
- برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (3)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (11)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (9)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (10)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (9)
- برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (2)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (8)
- برگردان میم حجریدموکراسی به جای دیکتاتوری و یا اینکه هم دموکراسی ـ هم دیکتاتوری؟
- برگردان میم حجریکاپیتالیسم و دموکراسی (1)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (8)
- برگردان: ا. م. شیریانقلابی نابغه
- برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (17)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (7)
- نصرت شادغرب و فلسفه فرهنگ های دیگر
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (6)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (7)
- امان معاشراندک نگاهی به فرهنگ تیموریان
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (5)
- جاویدفرهادنیچه از زبان نیچه
- روز رزم جنبش کارگریسیر و سرگذشت «اول ماه مه»
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (4)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (6)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (3)
- برگردان میم حجریآلفارو سیکوه ئیروز ـ نقاشی اندیشنده و رزمنده از مکزیک (1)
- برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (16)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (2)
- برگردان شین میم شیندایرة المعارف مارکسیستی بحران (1)
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (5)
- برگردان میم حجرینظری گذرا به گذشته ای نه چندان دور
- برگردان میم حجریتزهائی در باره وضع کنونی طبقه کارگر
- تتبع ونگارش : امین الدین « سعیدی- سعيد افغانی »تسبیح در شرعیت اسلامی
- برگردان شین میم شین پایان انتقاد از سرمایه داری؟ (4)
- برگردان شین میم شینپایان انتقاد از سرمایه داری؟ (3)
- برگردان شین میم شیننیهلیسم
- نوشته کریم پوپلزراعت و مالداری در افغانستان
- لطيف بهاندولادیمیر میخایلوویچ فلیپوف
- برگردان میم حجریدموکراسی پایه ای به چه معنی است؟
- برگردان شین میم شینسوسیالیسم به جای بربریت (4)
- برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (3)
- محمد رضا راثی پوراز علوم قضائی تا فنون فضائی
- برگردان شین میم شینپایان انتقاد از سرمایه داری؟ (2)
- برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ (15)
- برگردان شین میم شیناوتوپی
- برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (4) (بخش پایانی)
- دوکتور لطیف بهاندکانستانتین الکساندرویچ لیبیدیف
- ترجمه از فرانسه به فارسی توسط حمید محویاصول و قواعد تبلیغات جنگ
- نصرت شاد باختین- ، فیلسوف فرهنگ ، تئوریسین رمان
- تهیه ترتیب توسط محمدالله نصرتامراض زهروی
- ویرایش متن توسط شین میم شین گفت و گوی کسروی با مدعی (1)
- سید احمد ضیا نوریدموکراسی تفهیم ناشده
- برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (2)
- برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (3)
- برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم «دوران گذار از سرمایه داری به سوسیالیسم»
- برگردان شین میم شینیا سوسیالیسم ـ یا بربریت (1)
- برگردان شین میم شیناصل « قابل شناسائی بودن جهان»
- برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم «دوران»
- برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (2)
- برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (4) (بخش پایانی)
- برگردان شین میم شین پایان انتقاد از سرمایه داری؟ (1)
- برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (3)
- برگردان میم حجریپرسش و پاسخ
- برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (4) (بخش پایانی)
- برگردان شین میم شیناستعمال تسلیحات اتمی در خاور میانه (1)
- برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو مبارزه باید کرد! (2)
- نوشته کریم پوپلکانال و تونل سازی
- برگردان میم حجریبرای پیروزی آلترناتیو، مبارزه باید کرد! (1)
- نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر افریینده وعصیانگر را نباید با «رشن فکر» مصرفی به عوضی گرفت قسمت دوم
- عزیز آریانفرپست گلوبالیسم (پساجهانشمولی) یا پست لیبرالیسم
- برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (3)
- سلیمان راوشچرا دین ستیزی؟
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 15
- کریم پوپلشاهراه حلقوی افغانستان
- نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر افریینده وعصیانگر را نباید با «"رشن" فکر» مصرفی به عوضی گرفت
- برگردان میم حجریعوارض روانی ناشی از شرکت در جنگ های نئواستعماری
- برگردان شین میم شینسرمایه داری انحصاری ـ دولتی
- برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (کمونیسم ستیزی) (2)
- نصرت شادما و فیلسوفان بورژوایی
- صدیق رهپو طرزیسرزمین ما:ارژنگ زیبای قومی
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 14
- برگردان شین میم شینفرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی سرمایه داری (کاپیتالیسم)
- برگردان شین میم شینتوده های خلق
- برگردان شین میم شینامپریالیسم
- برگردان شین میم شینتئوری نخبگان
- برگردان شین میم شینآنتی کمونیسم (1)
- برگردان شین میم شین سوسیال ـ داروینیسم
- محمد رفیع حمیدیجدیدترین راز های طب
- برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (4) (بخش پایانی)
- نصرت شاد اگر مارکس را تبعید نمی کردند
- شباهنگ رادمارکس متعلق به همهی زمانههاست
- برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (3)
- برگردان شین میم شینآنتروپولوژی و آنتروپولوژیسم
- برگردان شین میم شینفرازهائی از «تخریب خرد» اثر گئورگ لوکاچ
- محمد رضا راثی پورکسروی و عالم ترین «علما»
- برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (2)
- برگردان شین میم شینتدارک تئوریکی توضیح مقوله «درک ماتریالیستی تاریخ»
- فرازهائی از نوشتاری از خدامراد فولادیدرس هائی از کمون پاریس
- برگردان شین میم شینرهائی (ایمانسیپاسیون)
- برگردان میم حجریفمینیسم بورژوائی، یا اینکه همبستگی زنان؟ (1)
- برگردان شین میم شیناکونومیسم
- نویسنده : احمد ارشاد خطیبیچیستی رسانه
- برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (4)
- برگردان شین میم شین مسئله اساسی فلسفه
- برگردان شین میم شین رویزیونیسم
- برگردان شین میم شین سیر و سرگذشت جنبش روشنگری (5)
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 13
- برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (3)
- لیکونکي : محمد رحیم « یو سفي » سوله او تفاهم د سعید افغاني له نظره !
- لیکونکي : مـولوی غلام سرور « منظور »ارواښاد مولانا سعید افغاني ، او د هغه ټولنیز شخصیت !
- شین میم شینبحثی در باره مقوله امپریالیسم
- برگردان شین میم شین خردستیزی مدرن و دفاع از خرد
- برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (4)
- برگردان شین میم شیناوپورتونیسم
- متین رضابخشنقد و بررسی ، برائت خود و محکومیت دیگران
- برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (2)
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 12
- لیکونکې : پروفیسور عبدالله بختانې « خدمتگار » سولې او تفاهــم د لیارې مبلغ دوکتور محمد سعید « سعید افغاني »
- انجینر سرور « صالح » دیدگاه استاد بزرگوار مـولانا سعید افغانی !
- برگردان شین میم شینرفرمیسم
- داکتر سالم اسپارتکیادآوری چند نکتۀ تیوریک
- برگردان شین میم شین سیر و سرگذشت جنبش روشنگری (3)
- تحلیل واره ای ازشین میم شینسیری در گلشن راز (1)
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 11
- برگردان شین میم شینارزیابی مختصری از دوره لنین و استالین (1)
- تهیه وترتیب توسط محمدالله نصرتکم خونی ناشی از فقر آهن
- برگردان شین میم شینعرفان ـ فرمی از خرد ستیزی
- نصرت شاد فمنیست ها در انقلاب روسیه تزاری
- برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (2)
- برگردان یدالله سلطان پور فوندامنتالیسم چیست؟ بخش 10
- برگردان شین میم شینیک بام و دو هوا (2)
- برگردان شین میم شینمبارزه طبقاتی
- برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت جنبش روشنگری (1)
- نصرت شادمبارزات زنان و اتوپی های جدید
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم چیست؟ بخش 9
- برگردان شین میم شینیک بام و دو هوا (1)
- برگردان شین میم شینمذهب به مثابه اوتوپی
- محمد رفیع حمیدیپوکی استخوان و عوارض ناشی از آن
- برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم انسان
- نویسنده : خوشحال اصفیاسلام و دموکراسی !
- جاوید فرهاد عوامل سانسور وخودسانسوری
- سید ضیأالدین « قطبی»صفحات انترنیتی مکتبیست علمی وتربیتی
- برگردان شین میم شین«پرکتیسیسم»
- شین میم شینخود آموز خود اندیشی (10)
- مترجم و گردآورنده : حسینه روفیارتباطِ قلب با مغز
- برگردان یدالله سلطان پورغرب از مانیگری تا فوندامنتالیسم
- برگردان شین میم شینفرار بزدلانه از تاریخ
- شین میم شینخود آموز خود اندیشی بخش نهم
- نوشته : برهان الدین « سعیدی ـ سعید افغانی » مـــولانا نورالدین عبدالرحمن « جـامی » و طـریقت نقشبندیه
- نصرت شادمن ، مارکس ، و یک نفر دیگر !
- برگردان شین میم شینبازیابی توان تفکر و عمل سیاسی
- ليکوال : ننګيالی ـ بڅر کیپښتو ژبه يوه سوچه اريايي ژبه ده! نوپښتانه څوک دي؟
- برگردان شین میم شینمذهب عقل
- نوشته : مولانا داکتر محمد سعید « سعید افغانی »قضا و قـدر جبر و اختیار
- برگردان شین میم شینمذهب پایگاه اجتماعی نیز دارد!
- عبدالحی نزهتسخن دان وسخنورواستاد سخن
- تهیه وترتیب توسط محمدالله " نصرت "خود کشی
- شین میم شینما و شناخت افزار ما
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و ناتیویسم
- برگردان شین میم شین دیالک تیک خودهمرنگسازی
- برگردان شین میم شینبرگشت به مارکس و شهادت طلبی مذهبی
- نصرت شاد آنارشیسم ، انتقاد و نگاهی به گذشته
- عبدالو کیل کوچی نو اندیشی ، روشنفکری و دیگر اندیشی
- برگردان شین میم شینسیر و سرگذشت مذهب (دین)
- برگردان شین میم شینجمهوری خلق چین در تحول مدام
- شین میم شیندیداری یکسویه
- میم حا نجارتحلیلواره ای بر شعری از میرزا علی معجز ـ شاعر بزرگ روشنگری
- برگردان شین میم شینجنبش کارگری
- نصرت شاد آنارشیسم ، انتقاد و نگاهی به گذشته
- برگردان شین میم شینزندگی در پسامدرنیته
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و تضاد میان قدرت های بزرگ
- برگردان میم حجری مانیفست جنگ از کمیته نوبل در اسلو
- برگردان شین میم شین تاریخ طبقات تحت ستم و تاریخ جنبش های مذهبی
- شین میم شینخود آموز خود اندیشی بخش ششم
- شباهنگ رادتعرض جهانی سرمایه به معیشت کارگران و زحمتکشان
- برگردان شین میم شینطبقه کارگر
- حمید محویروانکاوی و ماتریالیسم تاریخی
- به روایت ح. مهدی پورگفت و گوی چپول با همیشه سبز
- نصرت شاد از بازگشت تا خاکسپاری یک تبعیدی
- برگردان شین میم شینزندگی در پسامدرنیته
- نجم کاويانیپژوهشی بر کارنامهی سراج حکيم بخارايی
- برگردان یدالله سلطان پورفوندامنتالیسم و جنبش های رهائی بخش ملی در غرب
- مصلح سلجوقی دست آورد روشنفکران نام نهاد
- برگردان شین میم شینبر سر دو راهی مذهب و یا سیاست؟
- شین میم شینخود آموز خود اندیشی
- برگردان شین میم شینجمهوری خلق چین در تحول مدام بخش اول
- مترجم و گردآورنده : حسینه روفی اثراتِ منفی تیلیفونهای موبایل بالای صحت
- ترجمهء خلیل وداد آزمایش دی. ان.ای. هِتلر نشان داد که وی در واقعیت کی بوده.3
- برگردان شین میم شینآشنائی با مفهوم « سرمایه داری دولتی»
- برگردان شین میم شینبیولوژیسم
- اسدالله جعفریپاسخ کوتاه به آقای سخیدادهاتف راجع به امام حسین(ع)
- جاویدفرهادخط ارتباطی میان سه نسل
- برگردان یدالله سلطان پورانتگراسیون و تجزیه طلبی
- برگردان شین میم شین«تنفر از خود» و «انتقاد از خود»
- - برگردان: نويد شادي تغيرات آب وهوا، محدوديت هاي توسعه و ضرورت سوسياليسم
- برگردان شین میم شینپایان انتقاد اجتماعی؟
- برگردان یدالله سلطانپورآزاد سازی دموکراسی از دست گروگانگیران
- برگردان شین میم شین آشنائی با مفهوم آموزش جمعیت
- نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت سوم
- نویسنده : مهرالدین مشید روشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت دوم
- فرشید یاسائیخلاقیت و نوآوری در جامعه (بخش دوم و پایانی )
- دایرة المعارف روشنگریفوندامنتالیسم، مدرنیته، رویاروئی و برخورد فرهنگ ها[1]
- نصرت شادپدرآنارشیسم ، مخالف فمنیسم!
- برگردان یدالله سلطانپوربازار بر ضد دموکراسی
- نویسنده : مهرالدین مشیدروشنفکر پیامبر آگاهی و شهسوار اندیشه آفرینی و فکر گستری قسمت اول
- دایرة المعارف روشنگریسیر و سرگذشت فوندامنتالیسم (بنیادگرائی)
- سلیمان راوشدرمکعب تزویر و تظاهر
- صباحعید قربان درسرزمين ما وکشورهاي ديگراسلامي
- د. صلاح الدین و امین الدین سعیدی - سعیدافغانی عـیـد قربان –احـــکام – الهام و درسهای آن
- نصرت شادباکونین و رمانتیسم انقلاب
- فرشید یاسائیخلاقیت و نوآوری در جامعه
- ترجمه از فرانسه توسط حمید محویرشد آزاد فردی و حقوق بشر از دیدگاه مارکس
- برگردان یدالله سلطانپورسخن از کدامین دموکراسی است؟
- تتبع و نگارش: بـرهان الدین « سعیدی ـ سعید افغانی »اولیـن پیغمبر تـوحیدی؛ حضرت ابراهیـم (ع)!
- گونتر هوپهمیلیتاریسم (نظامیگری)
- نصرت شاد فیلسوف ، فمنیسم و سوسیالیسم تخیلی
- برگردان یدالله سلطانپورگروگانگیری واژه ها
- شین میم شینسیری در جهان بینی حکیم طوس
- برگردان شین میم شینجنگ
- دکتر بیژن بارانایده الوژی
- علی دیانتیمحکم ومتشابه،ناسخ ومنسوخ، درقرآن
- الف - سپید سنگ آیا پنجشیری ها و البانیایی ها همتبارند ؟
- دکتر نورالحق نسیمی آیا زبان فارسی در حال گسترش است و از انزوایی که قرن ها در آن قرار داشت در حال خروج است؟
- نویسنده : مهرالدین مشید توسعۀ منابع انسانی و رشد اقتصادی در محور ارزش های اخلاقی
- تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«نقش اعـتـقاد به خدا در دفع اضطرابات وانحرفات
- داکتر و.خاکستردر پس پرده
- دکتر بیژن بارانزیبایی شناسی
- بقلم عبقریمارشال داکتر بینی یا داکتر مارشال بینی
- نویسنده : مهرالرلدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی الگوی زبانی نیاز است قسمت سوم
- نویسنده : مهرالرلدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی الگوی زبانی نیاز است) قسمت دوم(
- امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«روزه عبادتی است که موجب تـذکیه جسم وروح میګـردد!
- دکتر بیژن بارانمیانه
- نویسنده : مهرالدین مشیدبرای آشتی دهی شناخت علمی و شناخت باطنی “الگوی زبانی نیاز” است
- محمد رفیع حمیدیپوکی استخوان و عوارض ناشی از آن
- حقيقت جوافغانستان کشوری که با شکم گرسنه بالای گنج خوابيده است
- دکتر بیژن باران راست
- ارسالی بزرگمهر دانشمندقدرت شورایی چیست؟
- سلیمان راوش روزه از سوی الله تعالی فرض نگردیده است
- نوشته نذیر ظفرماه رمضان یا ضیافت الهی
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی »ماه مبارک رمضان
- نوشته : برهان الدین « سعیدی »ماه مبارک رمضان
- دکتر بیژن بارانچپ
- نصرت شاد فیلسوف و یادداشت های متافیزیکی
- نورمحمد غفورید ګلوبالیسم دوه متضاد مخونه او اړوند سیاستونه
- دکتر بیژن باران روشنفکر سیاسی
- صدیق رهپو طرزی اُسطوره در خدمت هویت و اقتدار سازی
- دکتر بیژن بارانطیف سیاسی
- آشیل بخاراییریشههای تاریخی القاعده و طالبان
- محمد یعقوب هادیسوال معنویت انسان در مدنیت سرمایه سالاری
- محمد الله وطندوستبه بهانه ایجاد کتاب خانه امیر علی شیر نوایی در سرپل
- نصرت شاد آغاز فلسفه دیالکتیک غرب
- نصرت شاد ما و زنان روشنفکر غرب
- سلیمان راوشحسین بن منصور حلاج
- عبدالقدیر میرزاییگام های سبز، نشانه های قرمز
- سید احسان واعظینگاهی بر سیر تاریخ جنبش اسمعیلی
- برگردان از بهروز عارفيسلفيست ها برضد اخوان المسلمين
- نصرت شادارنست بلوخ- شاگرد وبر و مارکس
- دکتر بیژن بارانخط
- م ی هادیبایدعمیق اندیشید
- رستمیدرحاشیه سخنانِ درمورد طرح اقتصادی حزب واحد در اتاق کنگره !
- ترجمه و تنظیم: اکبر تک دهقانتأیید برنامه ریاضت اقتصادی دولت یونان توسط بانک مرکزی اروپا
- عبدالوکیل کوچی سکتورمختلط اقتصادسمتگیری اجتماعی ورفاه همگانی
- نصرت شادتئوری شناخت در نظر بورژوازی
- دوکـتــور صلاح الـدین « ســعـیـدی » سعید افغانی دموکراسی و حفظ مالکیت خصوصی
- نصرت شاد فلسفه ساختارگرایی و یک عضو اش
- نوشته : انجنیرصدیق قیام آیا بلندمنزل ها ی کابل خلاف نورم ساختمان وزمین لرزه هستند ؟یا ادعا ست
- نصرت شاد یادی از فیلسوف رمانتیک
- محمد یعقوب هادیملاحظهء به ایده لوژی ستیزی
- سیاوش نگرشی بر وضعیت بانک های خصوصی در افغانستان
- نصرت شاد انقلابیونی که 60 ساله شدند
- دوکتور صلاح الدین سعیدی – سعید افغانی مـــــا ودمــــوکــــراســــی
- نصرت شاد کانت ، دومین فیلسوف مهم غرب
- نوشتـه : بـرهان الدیـن « سعیدی »اتحادیه استادان پوهنتونهای افغانستان
- وارث محمد « وزیر» نګاهی به نقش تاریخی قبایل مرزی در سرنوشت افغانستان!
- نویسنده : مهرالدین مشیدبه بهانۀ گفتمان رهایی ازخود بیگانگی و بحران وجودی قسمت دوم و پایانی
- شباهنگ راددر سالروز تولد لنین
- نگارنده : عبدالواحدحکیمزاده صلحجوعجایب خانه موزیم ملی ازتجاوزتا بازارهای بین المللی
- نصرت شادفلسفه شوپنهاور و نظر مارکسیست ها
- نویسنده : مهرالدین مشیدبه بهانۀ گفتمان رهایی ازخود بیگانگی و بحران وجودی(قسمت اول)
- نصرت شاد تئوری روسو ، دولت روبسپیر
- عبدالوکیل کوچینساجی گلبهاردستگاه بینظیر وتاریخی
- صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان بخش دوّم
- صديق وفا لويَه جَرگه ها ونقش ارزشمند آن در ساختار اجتماعی- سياسی وقانون گذاری افغانستان
- نوشته : برهان الدین « سعیدی »صوفی حقیقی کیست ؟
- نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها و منتقد و آذین بندی اندیشه ها قسمت چهارم
- نظر -برهانکمتر غذا بگیرید و زیاد فعالیت جسمی داشته باشید
- هوشنگ معین زادهرازی ستارۀ درخشان آسمان فرهنگ و تمدن بشری
- نصرت شاد جایزه نوبل برای فیلسوف ادیب
- شباهنگ رادبیاد اندیشمند همۀ زمانه، کارل مارکس
- نویسنده : مهرالدین مشید تلاقی فرهنگ کنفوسیوسی و اسلامی سرنوشت جهان را عوض مینماید
- تحقيق و گرد آوری از سيد احسان واعظیسيرتکامل اجتماعی و فرهنگی بشر دردرازنای تاريخ( بخش دوم )
- رضا محمدی تاملی در باب محاربه
- ليکنه او ټوولونه:عزیز الدین « سعیدی-سعید افغانی »دمولوی داکتر سعید افغانی غوری ویناوی
- احسان واعظیسيرتکامل اجتماعی و فرهنگی بشردردرازنای تاريخ
- رضا محمدی تاملی بر جنبش دانشجویی
- نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها و منتقد و آذین بندی اندیشه ها قسمت دوم
- داکتر دستگیر رضاییضرورت حمایت از صنایع ملی در افغانستان(بویژه نساجی افغان پلخمری)
- محمد رفیع حمیدینقش خواب در فزبولوژی انسان
- داکتر دستگیر رضایی نقش ترانسپورت در اقتصاد افغانستان!
- نصرت شاد اروپای افلاتونی ، - آمریکای ارسطویی
- صالحه رشیدینقش ارزنده ولی حضور کم رنگ در مناسبات اجتماعی
- تهیه و ویرایش توسط محمدالله " نصرت "آشنايی باواژههاي «بشر»؛ «آدم» و «انسان»
- دکتر دستگیر رضاییتاثیر سوبسیدی(SUBSIDY ) دولت بر فعالیتهای اقتصادی بخش خصوصی ودر زندگی شهروندان!
- نویسنده : مهرالدین مشید نقد و شناخت آرایی ها ؛ منتقد و آذین بندی اندیشه ها
- سید احمد ضیا نوریولایت سمنگان
- نصرت شادگاندی ،- مبارزات و آموزگارانش
- سلیمان راوش نه آریانای وجود داشته ونه آریایی بوده است
- اسدالله جعفریمکتب فقهی قم و چالش های قرائت از ولایت فقیه
- نصرت شادنیکوکاری ، - میان مسیح و استالین
- دکتر بیژن بارانریتم طبیعی
- محمدعوض نبی زادهبامیان یکی ازسرزمینهای کهن وتاریخی افغانستان
- اسدالله جعفریمیلاد حضرت مسیح، پیغمبر رحمت وعشق بر رحمت گستران عالم مبارک باد!
- خامه ی از : داکتر حمیدالله مفید جشن شکوهمند کرسمس( وای نختن) در برگ های از تاریخ
- سلیمان راوشتا ستمکش نباشد، ستمگر وجود ندارد
- نگارنده : زلمی رزمی شصت ویکمین سالگرداعلامیه جهانی حقوق بشر
- نصرت شادجشن سه قرن روشنگری سکولار
- ارسالی صمیمیسخنراني استيون هاوكينگ (Stephen Hawking) با زيرنويس فارسي
- نصرت شادفلسفه بورژوایی ، پایان یا آغازی نو؟
- جهانگیرفرایندها و ابزار سرمایه داری جهانی
- نصرت شادفلسفه و دین ، آتن و اورشلیم
- نوشته :دوکتور فریدون نورزادفعالیت موثر بانک های خصوصی، سبب رشد سرمایه گذاری در کشور می شود
- اسدالله جعفریامام جعفر صادق(ع) مرکز دایره وحدت امت اسلامی
- داکتر دستگیر رضاییضرورت ایجاد بازار سرمایه در افغانستان( بورس اوراق بهادار)
- احسان تبرىلیبرالیسم، دمکراتیسم و پیوند آن با موضعگیرى ضدامپریالیستى
- نصرت شادما و مشاهیر اصلاح گرایی غرب
- داکتر حمیدالله مفید درکارگاه «خشونت» و«دین»
- تتبع ونگارش: امــیــن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«دموکراسی غـــربــی واســـلام
- محمد نادر ظهـــیر موقعیت تاریخی دهـــــستان در منطقه
- نصرت شاد از فلسفه زبان تا فلسفه تاریخ
- ب. الف. بزرگمهرچگونه "جهان افلاتون"۱ به واقعیت می پیوندد!
- نصرت شاد نخستین منقد دینی فلسفه غرب
- محمدالله " نصرت " روش های پرورش خلاقیت
- جمع آوری و کمپوتراز توسط محمد الله " نصرت " چگونگی تشکل و رشد شخصیت انسان
- ع. سهندطبقه کارگر تخيلی «چپ حقوق بشری»*
- تهیه وترتیب توسط : محمدالله " نصرت "اندازه گیری هوش
- نصرت لیلة القدر
- تهیه وترتیب توسط : محمدالله " نصرت "حافظه کوتا ه مد ت
- نصرت شادازسوسیالیسم اخلاقی- تا صهیونیسم غیرسیاسی
- نظر - برهانتاثیرمثبت سرسبزی و پارک های تفریحی بر مریضی دیپرس
- نصرت شاداز زنان ناسازگار،- تا زنان آشتی ناپذیر
- تتبع ونگارش :امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »احکام مریض در ماه رمضان
- نصرت شادفیلسوف - ،میان الهیات و رنسانس
- تتبع ونگـارش :امــیـن الـدیــن» سعـیـدی – سعید افـغــانی«ابـلـــیــس
- بابک صحرانورد نگاه اسطوره ای سهراب سپهری به انسان
- امین الدین « سعـیـدی- سعید افغانی »روزه در ادیان ابراهیمی
- نصرت شادانسانشناسی فلسفی بورژوازی
- نوشته: دکتورفریدون نورزادچگونه اقتصاد بانوان توسعه می یابد ؟
- تتبع ونګارش: امین الدین» سعیدی«مدیر مطالعات سـتراتیژیک افغانرمضـان الـمبـارك
- تهیه کننده : محمد الله " نصرت "معلومات راجع به ولسوالی اشکاشم
- نصرت شاد ما و مارکس -، بقیه ناگفته ها
- اسدالله جعفری سلام
- تتبع ونگارش : امین الدین « سعیدی –سعید افغانی»مرض انفلونزای خوک
- نظر - برهان عوامل ونشانه های دیپرس در شرق) قسمت ششم(
- تهیه کننده : محمد الله " نصرت "سخنی چند پیرامون ولایت بدخشان
- نویسنده : مهرالدین مشیدسیاست های آگاهانه و مستقل خارجی بستری برای سیاست های بین المللی
- نصرت شاددوفیلسوف - ، هایدگر و انگلس
- احـــمــــد « فرهاد مصلح » خــــــر در قـــــــرآن
- نظر -برهاندیپرس و عوامل آن( بخش پنجم)
- نصرت شاد فیلسوف - ،دمکراسی یا انقلاب
- نویسنده : مهرالدین مشید "آگاهی" گم شدۀ انسان تا رسیدن به آنسوی کرانۀ "آگاهی برتر"
- نیما فرمیناز شبنامه تا نامه سرگشاده
- امین الدین» سعیدی«آد اب سلام در اسلام
- نصرت شاد انگلس درفلسفه سوسیالیستی چپ
- نصرت شاد فلسفه اخلاق
- نظر –برهانچگونه مریضی دیپرس را باید تدا وی کرد؟) قسمت چهارم(
- بابك صحرانوردهنر و ادبيات اکسپرسیونیستي
- نصرت شاد اگزیستنسیالیسم ؛- از الهیات تاهنرگرایی
- نظر –برهان نشانه ویا علایم دیپرس چیست؟ قسمت سوم
- نصرت شادوقتی فیلسوف روحانی شود
- نظربرهان عوامل پیدایش دیپرس( قسمت دوم)
- دوکـتــور صلاح الـدین سـعـیـدی غــلـــطــنــــامـــــه
- نظر برهان دیپرس یا خستگی دماغی
- نصرت شاد هگل میان ایده آلیسم و دیالکتیک
- بابک صحرانوردفلسفه ي چين باستان
- نوریسرنوشت اسلام در ایران
- محمد اسحاق فياضافغانستان، ثروتي نهفته در دل زمين
- نصرت شادمانیفست روشنگری فلسفه کانت
- نوشته:داکترفریدون نورزادروش های موثر بانکداری در افغانستان
- زکريا يوسفيضرورت(استخبارات) ادارۀ امنيت دولتی برای يک کشور!
- نصرت شاد شوپنهاور، شاگرد کانت ، استاد نیچه
- محمد اسحاق فیاضآنفلانزای خوکی، ضربه دیگر برپیکر بیمار اقتصاد جهانی
- محمدهشام مصئونالقاب علمی باد اورده
- نصرت شادزندگی غم انگیز،فلسفه تراژدیک
- نصرت شادفلسفه و هنر عشق ورزیدن
- بهرام رحمانیبحران سرمایه داری با تزریق پول بیش تر به بازار حل نمی شود!
- دکتر بیژن باراناسطوره ها و باورها
- علیشاد لربچه ازانفجارخلاقیت تا حرافی فلسفی
- اميدکامجوتعریف امنیت
- علیشاد لربچه پرواز و فرار کبوتران فلسفی عاشق
- عزیزه عنایت جشن نوروز
- ظاهر دقیقجشن نوروزبمثابه آئین باستانی درفرهنگ شرق
- داکتر حبیب منګل زندګی نامه نامزد نهضت فراګیر دموکراسی وترقی افغانستان بر ای کرسی ریاست جمهوری افغانستان
- سلیمان راوش نوروز یا نگارينه نگاری از هویت ملی ، آيينی وفرهنگی عجمیان
- ا. م. شیزلی میلیاردرها، دموکراسی و حقوق بشر
- ا. م. شیزلی اولین سفیر زمینیان در کیهان، ۷۵ ساله شد
- ترجمه آزاد از:اسد الله جعفريزندگی نامه ی حضرت آيت الله العظمي فياض
- ترجمه زلمی رزمی قصارگونه ها
- ترجمه: ا. م. شیزلی سرمایه داری برای سلامتی زیان آور است
- آرام بختیاری کارگران جهان با طبقه متوسط متحد شوید !
- ا. م. شیزلی «اتـانـازیـا»
- ع.باغبانبخش چارم قانون وقانونیت دردوره نادرشاه !
- تهيه وپژوهش صباح مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش سوم
- لــــیـــکــنــه او ټـــولــوونـــــه : امــیــن الــــــدیـــــن « ســعـــیـدی »مصلح اومجاهد ملا نجم الدین آخونزاده د« ســـعــیــد افغانی » په لـــیکونـوکی
- آرام بختیاریریشه اخلاق ادیان درفلسفه یونان
- تهيه وپژوهش ) صباح )مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش - دوم
- ع.باغبانقانون وقانونیت طی صد سال اخیردرافغانستان بخش سوم
- فرستنده: علی ديانتیخودکشی، استيصال ويأس، يا اعتراض دردناک وتلخ
- تهيه وپژوهش ( صباح )مروري بربزرگترين نبردهاوکشمکشهاي نظامي درتاريخ بخش - اول
- آرام بختیاریمارک آورل؛ فیلسوف،سیاستمدار، درویش
- ع.باغبانبخش دوم قانون وقانونیت دردورهء امانیه
- ع.باغبانقانون وقانونیت طی صد سال اخیردرافغانستان
- سهراب آوارزنان سیاسی ؛ از الله آباد تا بیت المقدس
- تنظيم ، پژوهش ، تهيه وويرايش ازصباح دومرد خردمند ودومبارزارجمند
- داوی روشانمصر- کنعان- غزه
- اسد الله جعفریکلامی از شما وسلامی از ما
- ترجمه توسط حمید محویقطع نسل اتمی
- پوهنوال دکتر محمد داوود راوشبرخی بنیاد های آموزش مبارزه !
- اسدالله جعفرینقد ديدگاه بزرگان، و انديشمندان غير مسلمان در باره امام حسين (ع)
- آذرسلطانینظریه های سیاسی دریونان و روم باستان
- بقلم دکتر محمود خوشنامظهور، حکایت من و امام زمان
- سارا ارمنیمائو ؛ زندگی وفلسفه
- محمد یعقوب هادیسخنی با برنامه سازان تلویزیون های بیرون مرزی ، شنونده گان وبیننده گان
- ا. م. شیزلی اقتصاد قمارخانه ای
- لیکنه اوټولوونه :امين الدين «سعیدی »دلغمان مهتر لا م صاحب واقعآ پیغمبر وو ؟
- تهيه ، پژوهش وويرايش (صباح)راه ابريشم درفرازونشيبهاي تاريخ { قسمت دوم واخيري}
- اسدالله جعفريچرا در (حج) اجتهاد نوين صورت نمي گيرد؟
- تهيه ، پژوهش وويرايش (صباح)راه ابريشم درفرازونشيبهاي تاريخ { قسمت اول }
- روشنازدواج یا انحصاری نمودن مالکیت بر زن ؟
- ارایه کننده وبرگردان : داکتر حمیدالله مفید بحران در صنعت موترسازی
- ع باغبانقانون وقانونیت از جدی 1358 الی ثور 1371 هجری
- امان معاشر انتخابات چیست؟
- و.باغبان چرااسلام به مذاهب متعدد پارچه پارچه شد ؟
- گردآورنده وپژوهش (خجسته زيميرواسکاري) سرمايه هاي زنده گي
- پژوهشي از(خجسته زيميرواسکاري )درسال دوهزاروپنجاه درجهان چه واقع خواهد شد؟
- اسکاريدررشد وجهاني شدن بنیادگرایی وتروریسم چه کساني نقش کليدي داشتند؟؟؟
- کاندید اکادمیسین ظاهرافق دښاغلی مجاوراحمدزیار دبې ځایه غټبازیو اوپرځای غلطیو څخه، محترمانه ، پرده پورته کیږی
- ترجمه از فرانسه توسط حمید محویکمپانی هند شرقی تاریخ و نتایج فعالیتهای آن
- دوکتو؛م؛پکتیاوالاقتصاد څه شۍ دۍ او اقتصاد څه ته وا یی ؟
- م ی هادیگر شیطان در دنیا حضور فزیکی میداشت در عصر ما او را شیطان معاصر مینامیدند
- ترجمه از فرانسه توسط حمید محویبرگزیده ای از مقالۀ«افغانستان»
- ترجمه از فرانسه توسط حمید محویعهد نامۀ ایران
- ظاهر دقیق فرهنگ وعلم فرهنگ شناسی(کلتورولوژی)(قسمت سوم)
- ترجمه از فرانسه : حمید محویایران و چین
- نوشته:از ظاهر دقیق فرهنگ و علم فرهنگ شناسی(کلتورولوژی)(قسمت دوم)
- پژوهش (نبرد - همگام )حکومت مردم کدام ؟، مردم سالاري چي ؟ وپارلمان چگونه بايد باشد ؟ قسمت دوم
- پژوهش نبرد – همگا م حکومت مردم کدام؟،مردم سالاري چي؟وپارلمان چگونه بايدباشد ؟ قسمت اول
- ترجمه از فرانسه : حمید محویجنگ علیه ایران
- گردآورد وگزینش از: دکترنجیب الله مسیرایدیالوژی
- نوشته از: ظاهر دقیقکلتور وعلم کلتورشناسی (کولتورو لوژی)
- حمید محویجنگ انگلیس و فارس
- حمید محویمقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
- اسدالله جعفريسخني با دكترسروش
- نگارنده: شیراحمد نهضت یارروزا پارکس نماد مقاومت سیاه پوستان ایا لات متحده امریکا
- ترجه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویاستیلای بریتانیا در هند
- نوشته از:ظا هر دقیقکلتوروعلم کلتورشناسی(کولتورو لوژی)
- ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محوی مقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
- لطیف کریمی استالفی بابا ! طالبان نوروز را چرا کُشتند؟.
- ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویروانکاوی ایده ئولوژی واپسگرا
- همراه - همگام دررسانه هاي درون وبيرون مرزي افغانستان چه ميگذرد؟(بخش دوم)
- همراه - همگام دررسانه هاي درون وبيرون مرزي افغانستان چه ميگذرد؟(بخش نخست)
- یوسف آرینتاهمسانگرائی اقتصادی و کثرتگرائی فرهنگی
- ترجمه از فرانسه بفارسی توسط حمید محویمقالات کارل مارکس و فردریش انگلس در بارۀ استعمار
- داوی روشان ملائکه و ذهن بشر
- تهیه وپژوهش : عارف جهشهنرو هنرمند
- سمیر امین امپریالیسم جمعی
- بقلم : نور محمــــــد ( خـــر می )آیا نژاد به تنهایی ، میتواند معرف هویت قومی ( اتنیکی) باشد ؟
- اسدالله جعفریامام حسين(ع) و وحدت جهاني
- ارسالی احمد طارق فیضسخنان برگزیده از زبان حکیم مشرق زمین سید جمال الدین افغانی
- داکتر حمید الله مفید در باغستان زبان
- عارف جهشفاشیرم روی شانه" گرسنگان وبیکاران
- بشير دژم تلويزيون ستاره های آريانا در مرحلهء استعانت!
- عارف جهشخلص بیوگرافی زندگی نیچه
- اسدالله جعفریبرهان صدیقین ونقد هایش
- عارف جهشاندیشه های نیچه
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- بقلم: ابو حنیفهبرخورد سلیقوی مسئولین در مقابل اسناد تحصیلی خارجی
- محمد اسحاق فياضتلفون و انترنت آفتابي، نياز اساسي كشوري بدون برق
- دستگېر خروټیروزنه، زده کړه او فرهنگ
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- فرستنده: عارف جهشدر باره وظيفه انسان و ملاك رفتار اجتماعى او
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- بخش اول- پژوهش وتنظيم از)راد مرد(چرا اعدام؟
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- دستگېر خروټیسياست، دين او فرهنگ
- پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
- شیخ محمدی دایکندی نقد و بررسي ادله و نظرات فقهاء در رويت هلال
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- اسدالله جعفريبوسه بررخسار نگار
- انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
- پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
- انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- داوی روشان سکولاریزم و جوامع اسلامی
- انجنیر سخی ارزگانیگنجینه های از فرهنگ عامیانه مردم افغانستان
- اسکارييک ديد کوتاه برسازمان همكاري اقتصادي (اكو)
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- خلیل الرحمن سلحشور پادكست، صدايي خاموش در فضاي مجازي
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- عارف جهشدو ملاك در ارزيابى شخصيت انسانى
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- داوی روشان آزادی چيست؟
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- آرام بختیاریهگل میان شور جوانی و احتیاط پیری
- خلیل الرحمن سلحشور حیتینسل سوم رسانه ها
- پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش «دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
- خلیل سلحشور حیتینویسندگی برای رسانه
- پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکارينقش ادبيات درجامعه انساني
- آرام بختياريوضعيت فلسفه در دوره گلوبال
- پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
- جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش »دوشي چي »وسايل اطلاعات جمعي درقرن بيستم
- جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
- خلیل الرحمن سلحشورروزنامه نگار چه کسی است؟
- جانبازنبردچالشهاوتنشهاي دموکراسي
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- زيميروآيا ملل متحد وسيلهاي درد ست قدرتهاي بزرگ نيست؟
- زيميروآيا ملل متحد وسيلهاي درد ست قدرتهاي بزرگ نيست؟
- داوی روشان مرگ عروسی ایست برای زنده گی ابدیت
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- پژوهش -زيميرواسکاري نقش ادبيات درجامعه انساني
- محمد اسحاق فياض دانشگاه خصوصي روزنه اي به سوي توسعه علمي
- محمد اسحاق فياضآزادي بيان، كودك نوپاي عصراماني
- دستگېر خروټی روشنفکران او ايديولوژي
- علي علویرادیکالیسم مذهبی ، تئوری حکومتهای عدالت گریز
- اسدالله جعفری گفت و گوي ديني
- دستگېر خروټیروشنفکران او ايديولوژي
- ترجمهی : کاوانفلسفه چیست؟
- انجنيرسيدعبدالقادردکابل پوهنتون ته دبيګانوولومه
- دستگېر خروټیروشنفکران او د خپلواکې اندیښنې خوارې
- دستگېر خروټی روشنفکران او د ټولنې سياسي بې وزلې
- دپلوم انجنیر خلیل الله معروفی شگافـتن رباعی بوعلی سینا در ارتباط ذره و آفـتاب
- عبدالله احمدی هیچ کس کلام الله را بهتر از او نمیخواند
- تنظيم و ترجمه ماندانا طهمورئيچه عملياتي گامهاي توليد انرژي هستهاي ميباشد؟
- دوکتور .م. پکتیاوال بلغا ر یا کو چک را بشنا سید ؟
- رستاخيزمروري برپيشنه ي روزنامه نگاري
- ارسالي بنفشه ميتراعلل شكست رژيم هاى غذايى
- تورج پوپلسخني چند با جوانان
- ارسالي بنفشه ميتراهمه چيز در مورد چاقي (بخش سوم )
- ارسالي بنفشه ميتراهمه چيز در مورد چاقي
- تورج پوپلسخني چند با جوانان
- تورج پوپلسخني چند با جوانان
- سراج الدین ادیبسک حاکم بر سال 1385 خورشیدی
- ارسالي فرشته ميتراچه رژيمى نيازهاى روزانه بدن را تأمين مىكند؟
- عبدالهادی مهمند نگاهي به تاريخچهء نوروز
- سراج.ادیبکرسمس چگونه تدویر میابد
- ارسالي جواد نصريانآرمان پويندگي
- ارسالي بهمن بهمنيامشب يلدا
- ارسالي بهمن بهمنيفلسفهی روشنگری و انديشهی حقوق بشر
- ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني از سراسر گيتي
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 12)
- تهيه و تدوين از ب.بيانمهمترين مطالب علمي ، تاريخي وهنري افغانستان وجها ن
- ارسالي نديم احمد جمالي ميان بيمارى ديابت و عادات غذايى مردم يك منطقه پيوند مستقيم وجود دارد.
- ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني ا زسراسرگيتي
- ارسالي خديجه سالارجالبترين مطالب خواندني از سراسر گيتي
- سالاراسلحه اي برترازتروريزم
- تهيه و تدوين از بصيرشررنكته هاي جالب وعلمي ازچهارگوشه جها ن
- ساحلمروري برواژه روشنفكري
- ارسالي خجستهجالب ترين مطالب ازچهارگوشه دنيا
- ارسالي بنفشه ميتراعلمي ومعلوماتي ا زچهارگوشه جهان
- ارسالي صميميسرمایه داری به کجا میرود؟ بخش ٢ و پایانی
- سراج الدين اديباهداف، اصول و پیدایش فمينيسم ( 2 )
- ارسالي صميميسرمایه داری به کجا میرود؟ (بخش١)
- سراج الدين اديبپیدایش و تنوع مکاتب فمينيسم (1)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 11)
- نوشته ی مهدی سلطانی مشخصه های فیزیکی،شیمیایی و زیست شناسی فاضلاب
- نصرت آزاد نگرگفتني ها پيرامون گفتگويا نقد وانتقا د
- جانبازنبرد دموكراسى درکجا وچگونه ؟
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 10)
- آمونمعرفي مختصراوپک
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 9)
- س.اديبپرنس دایانا، وسرنوشت نشیب و فرازش
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 8)
- تهيه وتدوين شامل سالارثروتمند ترين افراد جهان
- ارسالي بنفشه ميترانگاهي به شبكه تلویزیونی الجزیره
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 7)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 6)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 5)
- ارسالي بصيرشررجالبترين مطالب خواندني ا زسراسردنيا
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش 4)
- داکتروفامروري برکلتوروفرهنگ ترکمن ها
- ارسالي بنفشه ميتراگفتار بزرگان
- ص،وفا نگاهي بر تاريخچه خوشنويسي در افغانستان
- ارسالي بصيرشررجالب ترين مطالب خواند ني ا زسراسردنيا
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش سوم)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان (بخش دوم)
- ارسالي خديجه سالارتشريح علمي لغا ت وجملا ت ضروري براي جوانان
- داکترصيقلمشهورترين زنا ن د نياي سيا ست
- تهيه وتلخيص شکوهمندنگا هي کوتاه به کشور پهناورهند
- ارسالي خديجه سالارمعرفي بعضي ولايا ت کشور
- ارسالي بصيرشررجالبترين مطالب خواندني ا زسراسردنيا
- ارسالي خديجه سالارمروری برزند ه گی ا نسان های بزرگ دنیا
- ارسالي شامل سالاراصطلاحات و واژه های مهم فلسفی- سیاسی- اجتماعی
- ارسالي داکتر حليم علمفضا، جديدترين قلمرو باستانشناسي
- ارسالي جميلهدروغ مردان به زنان
- ارسالي خديجه سالارجالب ترين خوا ند ني هاي د نيا
- ارسالي سالار مهرآئيندرمورد چاپ و نشرو کتاب وکتابخا نه چه ميدانيم؟
- ارسالي داکترنصير مهرورزعلم د رآيند ه چه خواهد شد؟
- پوهنیار بشیرمومنهنر و رسالت هنرمند
- ارسالي خديجه ساهللاپلاس اند يشمند زما نه ها
- داکتربصيرسلاحهاي کشتار جمعي اسرائيل و سياست دوگانه امریکا
- ارسالي شامل سالاراسرائيل و سازمان موساد
- سراج الدين اديبمعلومات ها و اندوخته ها
- ارسالي صدف درياييدرنگي برخد ما ت وزند گي ابومعشر بلخی
- ارسالي فريد حباباویلر فقط به انسا ن احترا م داشت
- ارسالي احمدعزيزياراسحاق نیوتن واند يشه عا لي
- ارسالي سير احمد گشنتصور يک دنيای بدون خشونت برای کدام زن؟
- ارسالي سپهر سعيدمرد م شنا سي د ريک ديد تند وگذرا
- ارسالي احمد منصور رادمنشعوامل نابرابریهای اجتماعي
- ارسالي ضيا عزيزیجا معه ازچه تشکيل شده؟
- داکتربصيرنابرابریهای اجتماعی چيست؟
- ارسالي سيامک بهمناشتراوس وانديشه هاي انساني
- داکتربصيرتأملي كوتاه در باب اسطوره
- ارسالي هورشيد ساهردگماتيسم يا جزم انديشي
- ارسالي حميد بهروزهنرمند کیست؟
- ارسالي ميلاد فرزادنوستالژی
- ارسالي شبنم نورزیفيلسوف کيست ؟
- ارسالي احمدعزيزيارمردم شناسی چيست ؟
- ارسالي رامين آرشخوارزمی کيست؟
- ارسالي صنم عصيانموسيقی ناب و ستيز اجتماعی
- داکتربصيرچرا حقو ق بشر وجود دارد؟
- داکتربصيرارسطو درانديشه وفلسفه
- ارسالي بهزاد نويدچطور یک کتاب را معرفی و مطالعه می کنیم؟
- ارسالي ميتراهمدردخشونت وبربريت درهاليوود! آيا سياست دولت است؟
- ا ستاد صباحزنا ن د ريک تحليل فرهنگي و فلکولر
- استادصباحنوروزازبابل تا کابل
- ارسالي مشعل پرنيانجنبش هاي اجتماعی زنان
- ارسالي بهروز بهزاددموکراسي
- ارسالي کيومرث برمکبازار عظيم معماري
- ارسالي مسعود نصريانفرهنگ مصر باستان وسياست فرهنگي مصر
- ارسالي سحر حقدسزمین شناسي
- ارسالي سير آرشیادی از پابلو پیکاسو
- ارسالي سرور هوشمندفلسفه
- ارسالي شيوا کيومرثمعنويت چيست؟
- از داکتر بصيرمکثي بر نظريات ماکياولي
- ارسالي احمدمنصوردرويشثروت ۳۰۰ ميليارددالرى
- وليد فرزادجامعه جهاني وجنگ رواني
- ارسالي خديجه سپهرهنر مصر باستان
- ارسالي عزيزيکدشروشنفکر
- ارسالي کیکاوستاریخچه مركز تجارت جهاني در نيويارک
- ارسالي احسانپاسخ به ۱۰سئوال بزرگ هستى
- ارسالي احمد پرويز سپهرموا د مخد ره
- ارسالي ميترا همدردآینشتاين 1955 – 1879 ميلادي
- شامل سالارافغانستان امروزوديروز
- ارسالي ساحلآ يا مي دا نستيد
- ارسالي فريبا صدفسير موسيقی در افغانستان